Szepty. Życie w stalinowskiej Rosji
Orlando Figes

Dokument Figesa zawiera potężny ładunek emocji, przewartościowuje wszystko i sprawia, że człowiek zaczyna dostrzegać, jak bardzo, niemal bezgranicznie jest szczęśliwy. "Szepty" przytłaczają, przygnębiają, zestawiamy z ich treścią rozmaite aspekty naszego życia, wspomnień, planów i sprawiają tym samym, że cieszymy się naszą bezproblemową codziennością. Bezproblemową, bowiem w kontekście tej książki to, co do tej pory nas irytowało czy drażniło staje się takie miałkie, bez znaczenia. Zauważyłam, że w ramach odpoczynku między rozdziałami (których nie sposób pochłaniać "jednym tchem") niemal bezwiednie zaczynam ... sprzątać. I towarzyszy tej czynności takie dziwne rozrzewnienie. Bo dotykam sprzętów, które należą do mnie, zmieniam pościel na własnym, ciepłym łóżku, czuję zapach książek, których nikt mi nie odbierze, napawam się przestrzenią domu, która jest tylko dla mnie i dla ludzi, których kocham - wolnych, zdrowych i bezpiecznych. Tekst prowokuje do bezustannego, tkliwego cieszenia się własnym domem, telefonowania do bliskich, radości na myśl o pójściu do pracy. A refleksje? We mnie "Szepty" spowodowały swoisty chaos i irytujące uczucie zagubienia. Zrozumiałam mechanizmy rządzące światem sowieckim, ale nie jestem w stanie ogarnąć ich istoty. Zrozumiałam czyny, motywy i postępowanie, ale nie potrafię pojąć u.c.z.u.ć wielu bohaterów. Współczułam donoszącym i donosicielom, pokrzywdzonym i krzywdzącym, katom i ofiarom, ale nie umiem, choćby w mglisty sposób, zrozumieć miłości, wiary i religijnej czci, jaką większość z nich obdarzała Stalina, partię i ideę. Wzruszałam się i irytowałam, odkładałam książkę zarówno z powodu tego, że na jej kartach tak wiele było smutku i żalu, jak i z powodu tego, że pogrążałam się w całkowitym chaosie "poznawczym". Błądziłam jak dziecko we mgle, buntowałam się i nie zgadzałam. Im bliżej byłam tamtych postaw i realiów, tym mocniej się od nich oddalałam. "Szepty" należy przeczytać po to, by wzbudzić w sobie taki niepokój. W pewien sposób uzdrawiający, bo pozwalający docenić otaczającą nas rzeczywistość.

(Kliknij aby rozwinąć opinię)

Brytyjski historyk, sowietolog, autor znanych pozycji ("Tragedia narodu" i "Taniec Nataszy") ukazuje w "Szeptach" życie prywatne Rosjan w najgorszych latach sowieckiej represji. Obrazuje aresztowania, próby zniewolenia i zabijania w łagrach. Bada wpływ reżimu na życie osobiste ludzi. Ujawnia ogromną kolekcję nowo odkrytych dokumentów o wewnętrznym świecie zwykłych obywateli sowieckich, którzy starali się przetrwać pośród nieufności i lęku.

Orlando Figes, poczynając od rewolucji 1917 roku kończąc 3 lata po śmierci Stalina, ukazuje "labirynt moralny", w którym znaleźli się Rosjanie, gdzie jeden zły czyn mógł zniszczyć rodzinę. Prowadzi nas do wnętrza ciasnych mieszkań komunalnych, gdzie drobne sprzeczki prowadziły często do śmiertelnych konsekwencji. Bada ślepą wiarę w system komunistyczny tych, którzy często tłumaczyli nawet własne aresztowanie jako przypadek błędnej identyfikacji i ukazuje informatorów w bardziej ludzkim świetle, pokazując, jak w systemie represyjnym, każdy mógł łatwo stać się współpracownikiem.

Autor opierając się na listach, wspomnieniach, rozmowach opowiada historię o tym, jak Rosjanie próbowali znieść życia pod rządami Stalina, ukazuje rzeczywistość ich straszliwych wyborów. Obrazuje losy poszczególnych ludzi i ich rodzin, pokazuje, co działo się za żelazną kurtyną. Kreśli ogromny ból i przerażenie. Fałszywe oskarżenia, aresztowania i rozstrzeliwanie. Tortury, nękanie, prześladowanie, indoktrynacja, terror. Władza radziecka zabijała w ludziach to co ludzkie. Strach wielkiego terroru przenikał głęboko do ich dusz. Ci, którzy ukształtowali ten system polityczny stawali się bardzo często jego ofiarami. A ofiary były często niewinne.

Mówi o naturze sowieckiego reżimu, o głębokim, długotrwałym terrorze i krwawej dyktaturze. Książka ukazuje cierpienie członków rodzin zwróconych przeciwko siebie. Paranoję, wyobcowanie i zdradę. Przedstawiono tu panoramiczny portret społeczeństwa, w którym wszyscy mówili szeptem - aby chronić swoje rodziny i przyjaciół, aby donosić na nich. To chwytający za serce obraz życia tych, którzy bytowali w nieprawdopodobnych czasach. Upokarzający pomnik zła sowieckiej Rosji.

Trudna a zarazem ważna lektura. Napisana z ogromnym talentem gawędziarskim. Wzbogacona posłowiem autora, wieloma czarno-białymi starymi fotografiami, licznymi przypisami, mapami, tablicami genealogicznymi. Szczera, tragiczna, niepokojąca, naszpikowana emocjami, poruszająca. To pomnik dla milionów ludzi, którzy nie mogli opowiedzieć swojej historii ze strachu. To historia, która powinna być czytana przez wszystkich, aby przypomnieli sobie o ludzkiej zdolności do okrucieństwa. Nadal jestem pod jej ogromnym wrażeniem. Autor wykonał niesamowitą pracę przeprowadzając liczne wywiady z ofiarami wielu lat terroru. Ci ludzie byli wśród nielicznych szczęśliwców, którym udało się przeżyć. Gorąco polecam ją wszystkim.

(Kliknij aby rozwinąć opinię)