Ostatni nielegał
Robert Foks

Podkomisarz Zygmunt Vesely trafia do mieszkania, w którym w skutek nieszczęśliwego wypadku zmarł były agent SB. Młody podkomisarz jako jedyny ze służb badających sprawę nie wierzy w przypadkowość tego zgonu. W tym podejrzeniu utwierdza go wiadomość o śmierci innego byłego agenta, przyjaciela denata, a wystarczy trochę podrążyć by odkryć też inne zbrodnie w otoczeniu zmarłych. Z Veselym kontaktuje się członek Agencji Wywiadu i proponuje współpracę, gdyż jedynie młody podkomisarz był na tyle bystry by znaleźć powiązania i nieścisłości. Czy współpraca z AW na pewno jest bezpieczna? Zwłaszcza skoro sprawa jest ściśle tajna, a zbrodnie na około są niemal idealne? 

Tytułowy nielegał to tajny agent działający pod podwójną przykrywką w obcym kraju. Sięgając po tę książkę miałam spore wątpliwości, ponieważ powieść polityczno-szpiegowska to nie moja bajka, a czasy PRL-u, do których mamy tu odniesienia, w ogóle mnie nie interesują. Bardzo się cieszę, że jednak zdecydowałam się na lekturę! Dowiedziałam się sporo o działaniu naszego Wywiadu, poznałam trochę historii, przeczytałam bardzo ciekawy, zmuszający do myślenia kryminał i poznałam pióro zdolnego polskiego autora. Dodatkowo po raz kolejny przekonałam się, że krew nie musi się lać wiadrami by książka trzymała w napięciu. 

Zygmunt Vesely jest typem bohatera, który lubię najbardziej - młody, pełen zapału i ambicji, jednak nie pozbawiony wad i niepewności. Taki zwykły gość. We współczesnym tekście mamy wplecionych wiele retrospekcji, dzięki czemu historia bardziej wciąga - ciągle ciekawi czy współczesne śledztwo wyjaśni tajemnice sprzed lat?

Zygmunt Vesely to podkomisarz w jednej z krakowskich komend policji. Pewnego dnia zajmuje się z pozoru banalną sprawą. Umarł pewien starszy mężczyzna. Wszystko wskazuje na to, że miał miejsce nieszczęśliwy wypadek. Nadgorliwy policjant zamiast pójść na łatwiznę i zakończyć dochodzenie dostrzega pewne niewspółgrające ze sobą detale. Nieoczekiwanie, śledztwo prowadzi go do czasów PRL-u i powiązana jest z działalnością ówczesnego wywiadu.

Ostatni nielegał z niezwykłą precyzją przechodzi przez kolejne etapy pracy Vesely’ego. Nie wciąga jednak czytelnika od samego początku. Autor daje nam czas, byśmy poczuli klimat i dostrzegli to, co dostrzega główny bohater. Podobnie jak on zadajemy sobie pytania na temat rzekomego wypadku i prawdopodobieństwa jego wystąpienia. Wraz z pojawiającymi się nowymi poszlakami oraz niewiadomymi historia robi się coraz ciekawsza. Ani przez chwilę nie sposób przewidzieć tego, jakie będzie zakończenie tego śledztwa.

Sam główny bohater jest wystarczająco ciekawą postacią, by zachęcić nas do czytania. Choć jego upór i ciekawość bywają irytujące, generalnie pozostawia po sobie pozytywne wrażenie. Początkowo wydaje się tzw. harcerzykiem, który zawsze będzie postępowała zgodnie z kodeksem. Wraz z rozwojem fabuły pokazuje jednak charakter i pazur. To bardzo mocny punkt książki Roberta Foksa.

Nie za bardzo przypadł mi do gustu wątek romantyczny. Mam wrażenie, że zbyt często pisarze podążają według pewnego schematu. Czasami ma się wręcz wrażenie, jakby ten wątek był wyciągnięty z pierwszego lepszego amerykańskiego filmu. Gdyby przynajmniej bohater książki Ostatni nielegał nie trafił niemal natychmiast do łóżka z obiektem swoich westchnień. Niestety tak się staje. Sam ten fakt sprawił, że wątek miłosny przez resztę opracowania postrzegałem negatywnie.

Z kolei pozytywnie odbieram wątek Służby Bezpieczeństwa i działań wywiadowczych z okresu Polski Ludowej. Nie licząc kilku kwestii zmienionych przez autora, książka stara się jak najwierniej opowiedzieć nam o pracy członków SB. Robi to na mnie szczególne wrażenie, gdyż nie przyszło mi żyć w tym okresie, a mam wrażenie, że młodzi ludzie nadal niewiele wiedzą na ten temat.

Niesamowite połączenie sensacyjnego szpiegostwa z kryminałem.