Doktor White i jego głowy, czyli śmiałe eksperymenty w transplantologii
Brandy Schillace

To biografia - wulkan, fascynuje i wstrząsa jednocześnie. Niczym sinusoida, która na granicy etyki nieustannie lawiruje. Choć nie, ona ją wielokrotnie przekracza, stawiając pytania najważniejsze. O cenę postępu, naukowe metody, do których można się posunąć, wreszcie o życie i śmierć. Jednak czy w dziedzinie transplantologii można inaczej?

Polecam tym, którzy trudnego się nie boją, bo nie jest to opowieść dla osób o nerwach słabych. Mimo wartkiego języka musiałam ją odkładać, by za jakiś czas powrócić, bo nie da się sunąć po niej gładko, a potem z obojetnością zamknąć. To nie lekka opowieść, ale wagi ciężkiej, o której się nie zapomina. 

Kto szybciej, wyżej, lepiej. Nieustanny bieg trwa i każdej sfery dotyczy. Nie inaczej było u początków zimnej wojny, kiedy to o wszechświat rywalizowano. Okazuje się jednak, że były i inne spektakularne konkurowania, jak choćby ta myśl na szaleństwa granicy - jak dokonać głowy przeszczepu. Dobrze czytacie. Takie w umyśle amerykańskiego neurochirurga - Roberta White'a układały się plany, ale i w eksperymentatorskie czyny się przemieniały. Bo mózg - centrum dowodzenia, intrygował od wieków, a że wciąż nie dość poznany - kusił możliwościami. Medyczna zuchwałość doktora faktem się stała i po dziś dzień szokuje, ale i jest źródłem wiedzy, bez której współcześnie bylibyśmy wiele lat wstecz. Jak to więc jest? Czy cel szczytny usprawiedliwia krzywdę zwierząt? Gdzie moralność powinna zwyciężyć nad szansami rozwoju i czy są w ogóle sytuacje, w których powinna im ulec? 

Tytułowy bohater to osobowość dychotomiczna, a może bardziej osobliwość. Zadziwiło mnie, że o tym człowieku specyficznym tak mało można wyczytać z wirtualnych przestrzeni. Dopiero ta lektura otworzyła moje oczy szeroko i tętno znacznie przyspieszyła. Ci z niskim ciśnieniem niewątpliwie zasnąć nie zdołają.

Na co dzień przykładny mąż, ojciec dziesięciorga dzieci, zdolny lekarz i człowiek wierzący. Ambitny, precyzyjny i konsekwentny. Przyczynił się do powołania komisji bioetycznej przez Jana Pawła II. Za drzwiami gabinetu jakby przeistaczał się w inną postać. Nadrzędnym celem jego zawodowej kariery stał się przeczep głowy, dosłownie, bo wiedział, że sam mózg zbyt skomplikowany. Temu podporządkował wszystko. Nie bez powodu nazywano go Doktorem Rzeźnikiem. Nie bez powodu na kanwie jego poczynań wyprodukowano horror science fiction "Mózg, który nie może umrzeć". Tu nie ma przypadków. 

W 1970 roku dokonał tego co wydarzyć się nie miało prawa. A jednak. Przeszczepił głowę małpy. Po dziewięciu dniach czar prysł. White'a frapowało także czy duszę przeszczepić można. Wykraczał więc poza ramy i o ekscentryczność zahaczał. A jednak tak donośnie wybrzmiewa tu spór między człowieczeństwem a krzywdy zadawaniem. 

Morze kontrowersji wzburzał, choć nie on jedyny, bo echo okrucieństwa rosyjskich eksperymentów wybrzmiewa tu donośnie. Skrupulatnie przedstawione tło społeczne i historyczne czyni z lektury kompendium, które tylko rzetelne informacje oferuje czytelnikowi, nie wyrywając ich z kontekstu i ówczesnych uwarunkowań. A te zawsze mają znaczenie istotne, bowiem nie funkcjonujemy w próżni. 

Warstwa lingwistyczna żywa, ciekawego pełna, przyciąga do siebie, uczy tak wiele i sprawia, że książkę ciężko jest zamknąć choć na moment, a jednak jej obrazowość, łącznie z fotografiami sprawia, że bywa to konieczne. Dla dystansu zachowania. O ile ten jest tu do osiągnięcia.

Mimo że może się to wydawać niedorzecznością, pytanie o możliwość przeszczepienia głowy wciąż pozostaje aktualne. Włoski chirurg Sergio Canavero twierdził, że operacja przeszczepu głowy terapeutyczne efekty przyniesie i pozwoli na poruszanie się osobom sparaliżowanym, a to byłaby przecież rewolucja. Swoje założenia zamierzał zrealizować w 2017 r. Do dnia dzisiejszego jednak w tej sferze nie poczyniono milowych kroków na przód, a problemy bioetyczne wciąż się piętrzą. Jaka będzie więc przyszłość transplantologii? Jaka będzie przyszłość ludzkości? Odpowiedzi napiszą kolejne pokolenia.