Recenzja książki: Doktor White i jego głowy, czyli śmiałe eksperymenty w transplantologii
Recenzuje: Magdalena Galiczek-Krempa
Śmiałe eksperymenty naukowe są motorem rozwoju chociażby medycyny. Wizje klarujące się w umysłach eksperymentatorów pozwalają im modyfikować i udoskonalać techniki pracy, co przekłada się na coraz bardziej doskonałą metodologię, a w wielu przypadkach ostatecznie wpływa na sukces i powodzenie przedsięwzięcia. Jednak obok garstki entuzjastów pomysłu pojawia się zwykle spore grono sceptyków, krytykujących sensowność eksperymentowania i szukania rozwiązań na ścieżce, która – ich zdaniem – niczego do nauki nie wniesie. Publikacja Doktor White i jego głowy autorstwa Brandy Schillace to fascynująca opowieść o człowieku i wielkich marzeniach, które niemal wcielił w życie. Który poczynił milowe kroki w neurochirurgii, a mimo to został zupełnie zapomniany. To – wreszcie – portret człowieka, który nigdy się nie poddał, walczył do końca, chociaż świat odwrócił się od jego eksperymentów.
Zainteresowanie doktora Roberta White'a transplantologią miało swoje korzenie we współpracy z doktorem Josephem Murray'em, który jako pierwszy dokonał przeszczepu nerki. White zastanawiał się nad tym, czy możliwe będzie przeszczepienie całego ciała? Bo jeśli inne układy nie działają, to po co przeszczepiać serce, nerki, płuca czy wątrobę, jeśli zdrowy mózg można by przenieść do nowego, całkiem zdrowego ciała? Wszak, jak wierzył i głosił Robert White, mózg to siedlisko jaźni, świadomości i duszy, czyli istota człowieczeństwa danej jednostki. Nic nie tracimy – my, skondensowani do naszego mózgu – i możemy po przeszczepie korzystać z nowego ciała, jeśli to stare zacznie szwankować.
Doktor White i jego głowy to historia śmiałych eksperymentów, jakie przeprowadzał na małpach lekarz i naukowiec, którego wyobraźnia zdawała się nie mieć żadnych ograniczeń. Ten spokojny, ale stanowczy człowiek potrafił z wielką dokładnością zszywać naczynia krwionośne, doprowadzając do pierwszego udanego przeszczepu mózgu, a potem całej głowy małpy. Mimo wielu osiągnieć na polu neuronauki i neurochirurgii, mimo wielu nagród, mimo setek udanych operacji na ludzkim mózgu i odkryć, pozwalających poprawić metodologię przeprowadzania zabiegów czy wynalezienia sprzętu, który przyczynił się do ochrony mózgu i innych organów podczas operacji ratujących życie, Robert White ostatecznie nie osiągnął swojego celu.
Obok opisu eksperymentów i operacji, obok historii z jego prywatnego, domowego życia (Robert White wraz ze swoją żoną Patricią doczekali się dziesiątki dzieci), na stronach książki Brandy Schillace pojawia się sporo refleksji na temat moralności i etyki eksperymentowania na zwierzętach. Czy małpy, które umierały na skutek „testowych" przeszczepów, ponosiły bezsensowną śmierć? Czy nauka może oczekiwać takiego poświęcenia? Czy zwierzęta mają duszę? A jeśli nie, to przecież wiadomo, że z pewnością odczuwają, cierpią i boją się tego, co spotyka ich z rąk eksperymentatorów.
Robert White, zasiadając w komisji bioetycznej Jana Pawła II w Papieskiej Akademii Nauk doprowadził do stworzenia definicji śmierci – śmierci mózgowej – którą obecnie się stosuje. Jeśli mózg przestaje wysyłać sygnały na EEG, człowiek jest martwy, nawet, jeśli przez jakiś czas funkcjonować będą jego narządy. Narządy, które po pobraniu mogą uratować chorych na serce, nerki czy płuca. Lub – jak widział w swojej śmiałej wizji doktor White – całe takie ciało może okazać się materiałem, do którego przeszczepiona zostanie głowa.
Doktor White i jego głowy to napisana bardzo przystępnym językiem biografia, połączona z elementami publikacji popularnonaukowej, która przybliży czytelnikowi nie tylko głównego bohatera, ale rzuci też sporo światła na to, jak rozwijała się transplantologia. I choć od czasów, które opisuje Brany Schillace, minęły zaledwie dziesięciolecia, to zauważmy wyraźny rozdźwięk w światopoglądach czy metodologiach pracy naukowców. Rozwój nauki nie byłby jednak możliwy bez takich wizjonerów jak Robert White.
W książce znalazły się czarno-białe też fotografie, ukazujące doktora White'a, jego pracę, eksperymenty, spotkania z innymi naukowcami, ale znajdziemy w niej i zdjęcia rodzinne. Książka uzupełniona została o indeks, który ułatwia korzystanie z publikacji, na stronach książki znajdziemy również przypisy, które odsyłają czytelnika do pokaźnej i imponującej literatury źródłowej.
