Recenzja książki: Współczesna powieść dla dzieci i młodzieży po roku 1990

Recenzuje: Justyna Gul

Lektura dla dzieci i młodzieży

Spotkanie z książką większości młodzieży kojarzy się ze szkolnymi lekturami i znienawidzonymi procesem ich omawiania oraz rozkładania na czynniki pierwsze. Funkcjonujący przez lata w niezmienionej formie zestaw lektur, często niezrozumiałych i odstających od współczesnych realiów, skutecznie potrafił zrazić do zatracania się w zapisanych kartach i zatrzaskiwał drzwi do innych, fascynujących światów.

A przecież tak ważne jest, by miłość do książek zaszczepić jak najwcześniej, pokazując możliwości, jakie się dzięki temu otwierają i rozbudzając pasję „mola książkowego”. Znaczenie książki w życiu młodego człowieka docenia z pewnością Krystyna Bęczkowska, nauczycielka, pracownik naukowy, autorka tekstów dla dzieci i poezji dla dorosłych. Jej najnowsze opracowanie „Współczesna powieść dla dzieci i młodzieży po roku 1990” zawiera tematy, problemy, opisy bohaterów oraz wartości pojawiające się w powieściach społeczno-obyczajowych, a także fantastycznych i psychologicznych, adresowanych do dzieci i młodzieży.

Autorka zauważa, że powieści te są zazwyczaj wypełnione śmiechem i radością, a wiedza narratora zredukowana jest do dziecięcej perspektywy widzenia świata. Jednocześnie w prozie dla dzieci i młodzieży dobrej zabawie towarzyszy nuta refleksji i zadumy nad sobą, swoim postępowaniem, otaczającym nas światem. Są to teksty z morałem, dydaktyzm, którym są podszyte, pomaga kształtować osobowość młodego czytelnika, wskazując jednoznacznie, co jest dobre, a co - złe.

Dużo się obecnie mówi o kryzysie wartości, zanika wzajemny szacunek, upadają autorytety, szerzy się plaga rozwodów. Tymczasem dzieci pragną stabilizacji i poczucia bezpieczeństwa, jakie daje im rodzina. Dlatego też temat ten często pojawia się w licznych powieściach, stwarzając jednocześnie możliwość powiązania rodziny z wartościami takimi jak miłość i wzajemna troska. Małgorzata Musierowicz i jej znana już trzem pokoleniom czytelników familia Borejków to najlepszy przykład, jak za pośrednictwem literatury można eksponować idealny model rodziny.

Kolejną, bardzo ważną instytucją, wpływającą na kształtowanie się osobowości młodego człowieka, jest szkoła, a w niej – wychowawcy. Obrazy tych ostatnich w powieściach dla dzieci i młodzieży są zazwyczaj nacechowane dużym ładunkiem emocjonalnym, wynikającym z osobistych przeżyć autora i doświadczeń znajomych. Krystyna Bęczkowska po raz kolejny podaje tu przykłady z książek Małgorzaty Musierowicz (jak profesor Dmuchawiec, nauczycielka Sznytek czy antypatyczny Pieróg). Portret wyłaniający się z powieści jest wielce niepokojący, pokazujący degenerację uczniów i niemoralne zachowania.

We współczesnej powieści dla dzieci i młodzieży nie mogło również zabraknąć motywu miłości (obecnej na przykład w „Pierwszej miłości” Marty Fox, w książce „Wszystko, tylko nie mięta” Ewy Nowak), trudnego tematu dojrzewania (o którym piszą Marta Fox, Anna Onichimowska i Beata Ostrowicka) oraz problemów moralnych, zaakcentowanych w powieści Ewy Przybylskiej „Dzień kolibra”.

Krystyna Bęczkowska, analizując poszczególne motywy i doszukując się ich we współczesnej prozie, uświadamia nam, jak wiele pięknych i wartościowych książek dla dzieci i młodzieży jest dostępnych na rynku. Rolą dorosłego  – rodzica, nauczyciela, bibliotekarza – jest umiejętnie te książki podsunąć do przeczytania, nie ograniczając się stricte tylko do pozycji z listy lektur. Wspomniane w opracowaniu „Współczesna powieść dla dzieci i młodzieży po roku 1990” tematy mogą bowiem sprawić, że młody człowiek rozbudzi w sobie głód wiedzy i miłość do książek, jednocześnie poznając wartości, którymi powinien się w życiu kierować.

Warto zatem, by książkę Bęczkowskiej przeczytali wszyscy odpowiedzialni za rozwój młodego człowieka. Tak, by uczący się i czytający Jaś wyrósł na mądrego Jana.