Recenzja książki: Trudne miejsca w Ewangelii. Skandaliczne słowa Jezusa

Recenzuje: Damian Kopeć

Poszukiwanie właściwego sensu słów

Kardynał Gianfranco Ravasi jest wieloletnim wykładowcą egzegezy (objaśniania, interpretacji tekstów biblijnych) Starego Testamentu, członkiem Papieskiej Komisji Biblijnej. Autorem licznych książek, wśród których znajdują się naukowe komentarze do ksiąg biblijnych. Biblia jest jego pasją, co widać chociażby po pracach jego autorstwa. Nie inaczej jest z książką Trudne miejsca w Ewangelii. Skandaliczne słowa Jezusa. Jej tematem są te fragmenty Nowego Testamentu, które mogą budzić z jakiegoś względu naturalny skądinąd niepokój. Czy Jezus każe swoim uczniom nienawidzić rodziców? Czy wzywa, by zdobywać Królestwo Boże przemocą? Dlaczego wielu uczniów Jezusa opuściło Go, gdy mówił, że da swoje ciało jako pokarm? Czy uważa grzebanie zmarłych za niepotrzebne? Tych problemów, niejasności jest wiele. Jedne są mocno kontrowersyjne i nagłośnione, zwłaszcza przez osoby nieprzychylne chrześcijaństwu. Inne – pozornie jasne, a jednak kryjące w sobie pewną problematyczność. Trudności te zrodzone są z różnych przyczyn: niedoskonałości tłumaczenia, braku znajmości kontekstu historycznego, z niezrozumienia mentalności czasów, z dosłownego traktowania tekstu i tego, co ma przekazywać.

Kardynał Ravasi omawia 140 passusów ewangelicznych. Mają one różne poziomy trudności. Jedne szokują, inne robią wrażenie sprzecznych z głoszoną przez Jezusa w innym miejscu nauką czy wywołują konsternację dotyczącą etyki. Metodą zrozumienia ich niełatwego sensu jest interpretacja, czyli mówienie tego, co nie zostało powiedziane wprost. Unikanie fundamentalizmu, polegającego na literalnym odczytywaniu tekstu. Szukaniu sensu zdań i ich umocowania w całej nauce głoszonej przez Jezusa.

Kardynał Ravasi osobno omawia trudne fragmenty poszczególnych Ewangelii. Każda z nich była pisana pierwotnie dla innej grupy docelowej. Na co innego kładziono nacisk, gdy kierowano tekst do Żydów, na co innego, gdy grupą docelową byli inni, nie znający języka aramejskiego i zwyczajów żydowskich. Ewangelistom chodziło o to, by przemówić do konkretnych ludzi ich językiem, symbolami, odniesieniami. Dziś możemy mieć trudności z pełnym zrozumieniem kontekstu, choć ogólnie rozumiemy sens Dobrej Nowiny. Trudne miejsca często nie mają jednego oficjalnego wytłumaczenia, jednej przyjętej interpretacji. Kardynał bada je pod kątem językowym, historycznym, mentalności czasów, w których powstawały. Sięga po opinie innych. Nierzadko pokazuje przyczynę problemów, którą jest chociażby niedoskonały język tłumaczenia, nie oddający złożonego sensu słów użytych w oryginale.

Książka Trudne miejsca w Ewangelii nie jest napisana bardzo prostym językiem. Autor używa czasami terminów specjalistycznych. Pisze ciekawie, swobodnie poruszając się zarówno po kartach Nowego, jak i Starego Testamentu. Cytuje Ojców Kościoła, świętych, badaczy Pisma Św. Nierzadko pokazuje różne możliwe interpretacje, nie wybierając jednej z nich. Niełatwa, acz satysfakcjonująca lektura pozwala lepiej zrozumieć trudne fragmenty Ewangelii. Pozwala znaleźć odpowiedzi na pojawiające się czasami pytania, wątpliwości. Bada wyrażenia w szerszym kontekście, a nie wyrywając je z niego. Kardynał Ravasi z ciekawością badacza pochyla się nad fragmentami Nowego Testamentu, w których historia Nowego Przymierza została zapisana słowami konkretnych ludzi. Nie unika trudności, nie bagatelizuje ich, stara się za to zrozumieć ich źródło. Przy okazji pokazuje, że do poznania i dobrej lektury Pisma Świętego przydatne (o ile nie niezbędne) jest studiowanie (w sensie poznawania i chęci zrozumienia) kontekstu historycznego, społecznego, politycznego czasów, w których jego teksty powstawały.