Recenzja książki: Państwo narodowe w Europie. Zmierzch czy walka o przetrwanie?

Recenzuje: Justyna Gul

Społeczeństwo idealne, czyli jakie?

Globalizacja definiowana jest jako proces, który polega na tworzeniu gospodarki na całym obszarze Ziemi, dla którego granice państw czy bloków gospodarczych nie mają już podstawowego znaczenia. Warunkiem prawidłowego przebiegu tego procesu jest ograniczanie, a ostatecznie – usuwanie wszelkich barier, które stoją na drodze wymianie i produkcji dóbr oraz usług, a także przepływów kapitału i ludzi.

Globalizacja jest procesem budzącym sprzeczne emocje. Jej zwolennicy posługują się argumentami związanymi z obniżką kosztów produkcji, a w konsekwencji cen oraz towarów, a także bardziej efektywnym wykorzystaniem dostępnych zasobów. Przeciwnicy globalizacji tłumaczą swoją niechęć ryzykiem marginalizacji pewnych regionów i krajów oraz pogłębianiem się nierówności rozwojowych.

Jaka jest prawda o globalizacji i gdzie jest miejsce Polski w „globalnej Polsce”? Czy zacieranie się odrębności – różnic kulturowych i światopoglądowych, może być traktowane jako zjawisko negatywne? Czy w obliczu Unii Europejskiej możemy jeszcze posługiwać się pojęciem Państwa Narodowego? Na te pytania odpowiedź stara się znaleźć Janusz Ostrowski – politolog i publicysta, współzałożyciel serwisu o profilu politycznym - Komentarza Politycznego, a teraz także autor. Jego książka Państwo Narodowe w Europie zmierzch czy walka o przetrwanie? jest wyrazem zainteresowań i postawy obywatelskiej, a także głębokiej znajomości tematu.

Trudno jest mówić o procesie globalizacji, nie popadając w polityczno-ekonomiczne wywody, tymczasem autor zdołał uchwycić sedno tematu, poruszając szerokie spektrum zagadnień związanych z państwowością, integracją i globalizacją. Państwo Narodowe w Europie to więc pozycja adresowana zarówno do studentów politologii czy ekonomii, ale też do wszystkich, którzy interesują się tematem i chcą pogłębiać swoja wiedzę.

Podtytuł Zmierzch czy walka o przetrwanie? od pierwszych stron zmusza nas do wyciągania własnych wniosków i do interpretowania tekstu Ostrowskiego, uwzględniając własne stanowisko w sprawie. Książka składa się z pięciu rozdziałów, składających się na obraz globalizacji jako procesu społeczno-ekonomicznego oraz zmieniającej swoje oblicze Europy, przybliża nas zaś do momentu, kiedy sami będziemy w stanie stawiać pytania i wysuwać hipotezy oraz… formułować przyszły kształt unii państw.

Pierwszy rozdział, Kilka słów o państwie i narodzie, to próba przedstawienia współczesnej Europy jako organizacji ponadpaństwowej i ponadnarodowej, mimo powszechnego postrzegania jej jako organizacji państwowej. Stanowi to punkt wyjścia do omówienia historycznych, podstawowych zasad funkcjonowania państwa jako organizacji, w której funkcjonujemy oraz historii narodów.

Rozdział drugi omawia definicję Państwa Narodowego, podstawy jego teorii, które sformułował John Locke oraz odpowiada na pytanie czym jest Naród? Autor wymienia w nim również czynniki krytyczne tworzenia się państw narodowych w Europie oraz zwraca uwagę na to, że wraz z rozwojem potęgi państw narodowych w Europie narastały antagonizmy, wzajemne pretensje, roszczenia oraz rozbieżności w interesach, zarówno politycznych, jak i gospodarczych na arenie międzynarodowej. Przywołuje także układ polityczny, jaki powstał w Europie po II wojnie światowej, który ukształtował europejskie państwa narodowe.

Rozdział trzeci omawia zagadnienia związane z globalizacją, zarówno w wymiarze ekonomicznym (jako system związków gospodarczych, tworzących pojęcie światowej gospodarki), jak i politycznym oraz kulturowym. To przedstawienie teoretycznego ujęcia globalizacji jest konieczne, by przejść do wytyczenia kierunków rozwoju teorii globalizacji – autor jest przekonany, że powinna ona stać ponad politycznymi podziałami i wyznaczać jedynie wątki i kierunki transformacji a nie być określonym kierunkiem w tych działaniach.

W kolejnych rozdziałach znajdziemy omówienie charakterystycznych elementów zjawiska globalizacji w Europie, ze szczególnym uwzględnieniem Polski, a także analizę stosunku Kościoła Katolickiego do integracji europejskiej oraz próbę ustalenia pozycji państwa narodowego w wymiarze zjednoczenia Europy.

Książka Janusza Ostrowskiego to wspaniałe kompendium wiedzy o globalizacji, a także próba ukazania przemian społecznych, a nawet przemian kulturowych. Interesujący jest wniosek dotyczący idealnego narodu – czyli społeczeństwa obywatelskiego. Może on stanowić punkt wyjścia do dalszych dyskusji, których z pewnością po lekturze tej publikacji nie zbraknie.