Recenzja książki: O zabijaniu

Recenzuje: Natalia Szumska

Analizując każdy z czynników przyczyniających się do powstania zaburzeń psychicznych, natykaliśmy się nieustannie na autorytety upierające się, że ich punkt widzenia odzwierciedla wszystkie czynniki stresogenne wywierające wpływ na walczącego żołnierza. (...) Każdy ze wspomnianych ludzi maca niczym ślepiec z przypowieści kawałek słonia, a ogrom przedmiotu jego badań jest na tyle przytłaczający, że ślepiec szybko zyskuje przekonanie, iż odkrył kwintesencję słoniowatości. Bestia jest jednak znacznie większa i znacznie bardziej przerażająca niż społeczeństwo jest przygotowane uwierzyć.

Dave Grossman jako zawodowy żołnierz po ekstremalnym przeszkoleniu, a także jako psycholog i historyk, siłą rzeczy był idealnym kandydatem do tego, by zostać autorem tej ksiażki. Jego O zabijaniu to przejmujący obraz zabijania jako słonia w pokoju — tego, którego wszyscy widzą, o którym wszyscy wiedzą, ale którego nikt nie rozumie i o którym nikt nie mówi.

Zabijanie to jedno z najczęściej poruszanych zagadnień współczesnej kultury i mediów, a jednocześnie temat obrośnięty otoczką mitów i fałszywych przekonań, czasem nawet temat tabu. Wbrew temu, czym karmią nas literatura, filmy i gry komputerowe, człowiek niemal nigdy nie zabija z przyjemnością lub nawet obojętnością, bo nie leży to w jego zwierzęcej (a jakże!) naturze. Zachowały się historyczne dowody na to, że podczas wojny secesyjnej, wojen napoleońskich oraz I i II wojny światowej żołnierze na polach bitew częściej jedynie markowali zabijanie niż zabijali naprawdę. Wszystko zmieniła nowa technologia i... doczytacie sami. Dość powiedzieć, że zupełnie inaczej, dzięki nowym metodom szkolenia, zachowywali się już uczestnicy wojny w Wietnamie.

Nominowana do Nagrody Pulitzera książka O zabijaniu to lektura niełatwa, wymagająca skupienia i wielkich pokładów cierpliwości. Na szczęście daleko jej do standardowych amerykańskich podręczników psychologicznych i socjologicznych — autor nie traktuje czytelnika jak ćwierćinteligenta, któremu wszystko trzeba tłumaczyć łopatologicznie i przy użyciu metafor rodem z książek dla dzieci. Zadaje pytania i odpowiada. Tłumaczy dobitnie, ale z wyczuciem i profesjonalnie. Grossman nie kryguje się, nie ukrywa faktów, niejednokrotnie niewygodnych dla człowieka. Swoje wnioski popiera wnikliwymi badaniami psychologicznymi, dokumentami historycznymi i rozmowami z kadrą amerykańskiej (i nie tylko) armii. Całość więc robi spore wrażenie. I pozostawia czytelnika bogatszym o nową wiedzę.