Recenzja książki: O Polskę Biało-Czerwoną
Recenzuje: MichalWieniec
Wydawnictwo „Jedność” najnowszą publikacją przybliża nam sylwetkę księdza Stanisława Domańskiego, kapłana diecezji sandomierskiej, kapelana Armii Krajowej oraz przywódcy lokalnej organizacji antykomunistycznej. Przeżywszy zaledwie trzydzieści dwa lata, ten zasłużony duchowny został w bestialski sposób zamordowany przez oprawców z Urzędu Bezpieczeństwa. Podstawę źródłową dla niniejszej pracy stanowiły materiały z Archiwum Diecezjalnego w Sandomierzu, kieleckiej delegatury Instytutu Pamięci Narodowej, które Grzegorz Sado pieczołowicie przejrzał i ułożył w chronologiczny ciąg.
Tytuł „O Polskę biało-czerwoną” nawiązuje do słów głównego bohatera wypowiedzianych w homilii wygłoszonej podczas nabożeństwa, na zakończenie roku 1945 i w całej książce ma wymiar symboliczny – niedoścignionego ideału ojczyzny. Biografia została podzielona na trzy rozdziały. Pierwszy zamykający się w latach 1914-1944, opisuje dzieciństwo księdza, jego naukę w szkole powszechnej, gimnazjum, pobyt w seminarium duchownym, pracę duszpasterską i pedagogiczną w Siennie. Dowiadujemy się z niego, że po wybuchu II wojny światowej duchowny natychmiast rozpoczyna działalność w Związku Walki Zbrojnej i AK, biorąc między innymi udział w akcji „Burza”. W tym miejscu warto odnotować, iż przed autorem pojawił się dylemat dotyczący pseudonimu kapelana, ponieważ bezpieka w swoich aktach używa w stosunku do niego ps. „Cezar”. Sado konsekwentnie używa „Cezary”, opowiadając się po stronie, jak sam uważa najbardziej wiarygodnych opracowań tamtego okresu autorstwa Wojciecha Borzobohatego, Ryszarda Gryza i Ryszarda Śmietanki-Kruszelnickiego. Drugi rozdział obejmujący lata 1945-1946 przedstawia działalność lokalnej organizacji konspiracyjnej, kierowanej przez naszego bohatera na terenie Sienna i jego najbliższych okolic. Ponadto Sado opisuje represje aparatu bezpieczeństwa wobec żołnierzy AK, którzy nie godzili się na wprowadzenie systemu komunistycznego w powojennej Polsce. Ostatni rozdział zatytułowany „Męczennik za Wiarę i Ojczyznę. Kłamstwo i prawda w czasach PRL” w całości poświęcony jest dalszym losom niektórych członków organizacji konspiracyjnej prowadzonej przez ks. Stanisława Domańskiego.
Oprócz dokumentów archiwalnych, publikacja zawiera relacje naocznych świadków tamtych wydarzeń, dzięki czemu poznajemy także osoby z najbliższego otoczenia księdza Domańskiego, jego rodzinę, przyjaciół i towarzyszy broni (wśród nich Józefa Cieleckiego, Mariana Pastuszkę czy Henryka Kaczorowskiego). Na zakończenie warto dodać, iż wraz z powstawaniem książki nakręcono film dokumentalny pt. „Ksiądz Stanisław Domański”, którego premiera w telewizji polskiej miała miejsce w 62 rocznicę śmierci bohatera kielecczyzny – 10 marca 2008 roku.
„O Polskę biało-czerwoną” Grzegorza Sado dodatkowo zawiera zbiór fotografii Domańskiego, wśród których odnajdujemy zdjęcia z jego dzieciństwa, różnych podróży do Zakopanego, świadectwo dojrzałości, czy dwa protokoły z przesłuchania i oględzin zwłok księdza.
