Recenzja książki: Menele. Subkultura o tożsamości dewiacyjnej

Recenzuje: Justyna Gul

„Menel” czyli kto?

Alkohol towarzyszy człowiekowi w każdym momencie jego życia – opija się nim pojawienie dziecka, pijemy na ślubach oraz na stypach. Na przestrzeni wieków starano się pozyskać coraz silniejsze alkohole i nowe smaki, by procenty mogły koić ból, uśmierzać cierpienie czy pomagać w dobrej zabawie. Coraz częściej jednak alkohol staje się sposobem na radzenie sobie z problemami czy samotnością. Uzależnienie zaś jest wynikiem interakcji dwóch zmiennych: cierpienia oraz niezdolności radzenia sobie z nimi.

Zagadnienie alkoholizmu, używania i nadużywania alkoholu, jest przedmiotem zainteresowania wielu „dyscyplin naukowych”, stając się także jednym z najpoważniejszych problemów. Mało jednak jest opracowań dotyczących osób uzależnionych od alkoholu i ich funkcjonowania w społeczeństwie.

Temat „meneli”, bo tak zazwyczaj nazywane są takie jednostki, porusza w swojej  pracy Natalia Słowiak. „Menele. Subkultura o tożsamości dewiacyjnej” to solidnie opracowana książka, łącząca teorię z wynikami pracy badawczej. Z uwagi na skąpą literaturę przedmiotu, autorka analizuje problem alkoholizmu w kontekście tworzenia się grup osób nadużywających trunków w przeważającej mierze na podstawie ogólnej wiedzy o alkoholu, procesach grupowych czy podstawach psychologii społecznej. Skupia się na osobie „menela”, jego stanie psychofizycznym oraz konsekwencjach picia - to jest problemach materialnych, społecznych oraz zdrowotnych, a także na zjawisku tworzenia się zależności pomiędzy alkoholikiem a jego otoczeniem.

Słowo „menel” automatycznie kojarzone jest a „pijakiem” czy „żulem” i wykorzystywane do przypisywania ludziom z problemami alkoholowymi określonych przymiotów. Rodzi to pewne postawy społeczne wobec uzależnionych osób. Grupy „meneli” funkcjonują tym samym na marginesie życia społecznego, a motywacja do łączenia się w większe zbiorowiska stanowi formę mechanizmu obronnego, przyczyniając się jednocześnie do utrwalenia patologicznego wzorca funkcjonowania i wciągając coraz głębiej członków grupy w odmęty alkoholu.

Natalia Słowiak przytacza teorie dotyczące przyczyn picia alkoholu, zwracając uwagę na to, że odwołują się one do mechanizmów rozwoju psychologiczno-społecznego człowieka. Alkohol funkcjonuje jako sposób na łagodzenie problemów, a konkretnie – na zapomnienie o nich. Książka zawiera też opis konsekwencji krótko- i długotrwałego oddziaływania alkoholu na organizm człowieka. Powszechnie wiadomo, że alkohol wyniszcza organizm, powoduje degradację w sferze fizycznej, psychicznej i społecznej. Autorka dokładnie charakteryzuje te spustoszenia, prowadzące niejednokrotnie do śmierci czy też ciężkich powikłań.

W swojej pracy Słowiak przyjmuje pluralistyczne podejście badawcze, łącząc wyniki badań ilościowych z obserwacją zjawisk i ich interpretacją wraz z kontekstem sytuacyjnym, zarówno w wymiarze jednostkowym, jak i społecznym. Celem przeprowadzonych badań było scharakteryzowanie grupy „meneli” z miejscowości Stróża, przedstawienie ich środowiska, sytuacji materialnej, zdrowotnej, czy też innych aspektów funkcjonowania w otoczeniu.

Szczególnie interesująco prezentują się wyniki tych badań i ich analiza. Dowiadujemy się między innymi, jak grupa „meneli” jest postrzegana przez środowisko lokalne, a także jaka jest ich sytuacja i światopogląd. Traktowani jak pariasi, znajdujący się na marginesie dominujących wzorców życia społecznego, „menele” są pogardzani. Podważają powszechnie akceptowane modele kultury, demonstrując swoją odmienność chociażby przez styl ubierania oraz zachowanie.

Faktem jest, że zachowania w grupie „meneli” mają charakter dewiacyjny, autorka określa też ich jako swoistą subkulturę lokalną. Każdy z członków jest w jakiś sposób skonfliktowany ze środowiskiem, co wytwarza swoistego rodzaju interakcje wewnątrz grupy, spajając poszczególne osoby.

Podsumowaniem badań zawartych w książce „Menele. Subkultura o tożsamości dewiacyjnej” jest stwierdzenie, że bycie „menelem” to nie tylko negatywne konsekwencje materialne, zdrowotne czy społeczne nadużywania alkoholu, lecz także wybór określonego stylu życia. Z tym stwierdzeniem można polemizować, jednakże solidnie przeprowadzone badania wytrącają z ręki wszelkie argumenty.

Właśnie ta dokładność, profesjonalizm, ale także próba zrozumienia środowiska „meneli” sprawiają, że książka Natalii Słowiak to nie tylko pozycja dla studentów czy wykładowców akademickich, ale także dla wszystkich zainteresowanych tematem, których być może problem alkoholizmu dotyczy bezpośrednio.