Recenzja książki: Kolekcja
Recenzuje: Danuta Szelejewska
Sztuką jest to, co wywołuje w człowieku określone emocje, pobudzając go tym samym do refleksji. Nakładem Wydawnictwa Marginesy ukazała się Kolekcja, a zawarte w niej Opowieści o współczesnej sztuce polskiej stają się dla czytelnika źródłem doświadczeń znacznie różniących się od tych, jakie charakteryzują dzieła powszechnie znanych mistrzów poprzednich wieków.
Artystyczna treść publikacji dopuszcza do głosu ośmiu artystów tworzących na przestrzeni XX wieku. Osadzając ich w kontekście czasów, w jakich przyszło im żyć, Borysław Czyżak pozwala czytelnikowi poznać warunki kształtowania się ich artystycznego powołania, rozwijania talentu oraz doskonalenia warsztatu pracy. Każdemu z twórców poświęca osobny rozdział (pod nazwiskiem – inspirujący cytat), w którym – oprócz analizy wybranych dzieł (obrazy, konstrukcje, instalacje, reliefy, palimpsesty, rzeźby, abakany) – zamieszcza ogrom informacji (sprawnie wynajduje to, co korzystne jest dla czytelnika, podaje nie tylko same suche fakty) i drobiazgowych rozważań umożliwiających poznanie miejsc, w których owi artyści awangardy dorastali, podziwianie ich niesłabnącego zapału oraz wytrwałości w poszukiwaniu wciąż nowych rozwiązań, przede wszystkim jednak dostrzeżenie tego, na co w ich pracach warto zwrócić uwagę. Różnorodność treści absolutnie nie wprowadza chaosu, wprost przeciwnie, wiedza jest uporządkowana i podana w sposób ciekawy, całkowicie zrozumiały oraz pobudzający wyobraźnię.
Publikacja Wydawnictwa Marginesy stanowi doskonałą biografię pokolenia. Nie brak w niej szczegółów dotyczących życia prywatnego oraz działalności artystycznej przedstawianych twórców, nawiązywanych przez nich przyjaźni, eksponujących ich prace wernisaży, wyjazdów, postaw wobec życia, a nawet skandali. I choć w żadnej z analizowanych prac nie spotka odbiorca kunsztownej kreski, doskonale zachowanych proporcji, ani zmysłowych subtelności, bez wątpienia zwróci jego uwagę zakodowane pod osłoną kolorystyki oraz gry cieni multum emocji: samotność, przemijanie, strach (zwłaszcza z przeszłości), cisza, wolność lub jej brak, miłość bądź tęsknota za nią – wszystko to obrazuje potrzebę dzielenia się przeżyciami z odbiorcą. Skupiająca uwagę jest zarówno gruntowna treść Kolekcji (daty, wydarzenia, nazwiska, nazwy, liczby, techniki, formy, nurty, idee, style, analiza oraz interpretacja, wartościujące opinie krytyków, ciągi przyczynowo – skutkowe, konteksty zmian zachodzących w świecie sztuki), jak i wiersze, listy oraz ilustracje dzieł artystów (wykaz źródeł zamieszczono na końcu). Przydatna okaże się również bibliografia (pozycje tradycyjne i adresy stron internetowych) oraz przypisy (dolne – wyjaśniające, końcowe – bibliograficzne).
Ponieważ każdy człowiek – kierując się osobistymi doznaniami, typową dla samego siebie wrażliwością, refleksyjnością, poczuciem piękna i emocjami – odbiera sztukę inaczej, Kolekcja skierowana jest do wszystkich bez wyjątku: pogłębiając skłonność do refleksji, pobudza do myślenia.
