Recenzja książki: Drugi kod

Recenzuje: Magdalena Galiczek-Krempa

Jeszcze pod koniec ubiegłego stulecia sądzono, że kiedy ludzki genom zostanie wreszcie rozszyfrowany, poważne i nieuleczalne choroby genetyczne nigdy więcej nie będą już stanowiły przed medykami zagadki. Powszechny entuzjazm ustąpił jednak szybko miejsca ogromnej frustracji – genom, oprócz niezwykle ważnych informacji dotyczących kodowanych w organizmie białek, nie jest tak prostą i łatwą w analizowaniu strukturą. Niemiecki neurobiolog i dziennikarz, Peter Spork, w swojej fenomenalnej książce Drugi kod udowadnia, że przed genetyką ciągnie się jeszcze długa, pełna niespodzianek droga, która pokazuje, że każdy człowiek jest w stanie w ciągu własnego życia kontrolować i sterować własnym genotypem.

W latach pięćdziesiątych ubiegłego wieku Francis Circk i James Watson ustalili budowę podwójnej helisy DNA, za co uhonorowani zostali w 1962 roku Nagrodą Nobla. Od tego momentu świat z zapartym tchem śledził możliwości, jakie niosło z sobą to odkrycie. Kiedy w 2000 roku Craig Venter i Francis Collins ogłaszają w Białym Domu roboczy projekt ludzkiego genomu, świat nie wierzy własnym uszom. Wydaje się, że ciało człowieka, jego funkcjonowanie i podatność na choroby została wreszcie rozszyfrowana. Dalsze, coraz bardziej wnikliwe badania udowodniły jednak, że na kondycję zdrowia ludzkiego wpływa nie tylko jego kod genetyczny, ale także środowisko zewnętrzne, styl i tryb życia. W ostatnich latach próbowano powiązać z sobą te zjawiska i stwierdzono, że za wiele modyfikacji, a - co za tym idzie - i chorób nie odpowiada, jak powszechnie sądzono, DNA, ale inny, drugi kod. Tę błyskawicznie teraz rozwijającą się gałąź nauki nazwano epigenetyką i powierzono jej rozwiązanie problemów, którym nie podołała dotychczas genetyka. Już dzisiaj wiadomo na podstawie badań epigenetycznych, dlaczego niektóre z larw pszczół rozwijają się w przyszłości w robotnice, a niektóre stają się królowymi, choć obie grupy posiadają taki sam genom. Epigenetyka odpowiada także na pytania dotyczące niejednakowej zapadalności jednojajowych bliźniąt (czyli osób posiadających taki sam kod genetyczny) na poważne, często mające podłoże genetyczne choroby.

Drugi kod to publikacja popularnonaukowa, która nie stroni od naukowej, często skomplikowanej terminologii. Autor jednak nie pozostawia czytelnika samemu sobie i tłumaczy zawiłości epigenetyki nie tylko w prosty, ale i niezwykle ciekawy sposób. Treść książki wzbogacają liczne ilustracje, zdjęcia i schematy, które są bardzo pomocne podczas analizy skomplikowanych zagadnień.

Oprócz założeń, jakimi kieruje się epigenetyka, Peter Spork tłumaczy czytelnikowi kwestie, które mogą okazać się niezwykle przydatne w codziennym życiu. Autor mówi bowiem o tym, jak należy się odżywiać, dlaczego zbilansowany wysiłek fizyczny oraz unikanie stresu są ważnymi czynnikami, mogącymi uchronić organizm przed poważnymi, często przewlekłymi chorobami. Środowisko życia, nałogi, głód czy przeżyta trauma odciskają swoje piętno nie tylko na organizmie, który doświadczył tych wpływów bezpośrednio, ale - jak tłumaczy autor - mogą być także dziedziczone, co jest teorią przeciwną wobec założeń nauki Darwina. Peter Spork podejmuje w swojej publikacji także kwestię długowieczności, a - co się z tym bezpośrednio wiąże - również nieśmiertelności. Te z pozoru niemające szans spełnienia się mrzonki, są tak naprawdę udowodnionymi i uzasadnionymi faktami, które już za kilkadziesiąt lat mogą stać się zjawiskami powszechnymi. Już teraz odkrywany jest gen długowieczności oraz powoli rozszyfrowuje się mechanizm jego działania.

Drugi kod to książka, która daje świeże spojrzenie na najnowsze odkrycia medycyny i biologii molekularnej. Publikacja, mimo specyficznego i dość skomplikowanego języka, kierowana jest do szerokiego grona odbiorców. Nie tylko lekarze, genetycy i „ścisłowcy” znajdą w niej interesujące ich zagadnienia. Również przeciętny czytelnik, pragnący zmienić nawyki zarówno żywieniowe, jak i sportowe, znajdzie w książce uzasadnienie swoich postanowień. Drugi kod to publikacja zarówno inspirująca, jak i niezwykle interesująca.