Recenzja książki: Czas tęsknoty

Recenzuje: Justyna Gul

Ponad podziałami

Kwestia stosunków polsko-ukraińskich w okresie II wojny światowej nie należała i nie należy do tematów, o których się mówi głośno. Nie porusza się ani kwestii rodzaju działalności OUN, ani ludobójstwa, którego członkowie Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów się dopuścili. Tymczasem utworzona w 1929 roku w Wiedniu organizacja jest odpowiedzialna za zamordowanie dziesiątek tysięcy niewinnych osób. Liderzy OUN traktowali wówczas Polakow jako swoich głównych wrogów i choć do dziś nie ma dowodów, że rzeczywiście chcieli usunąć ludność polską ze spornych terenów, to atmosfera pogranicza polsko-ukraińskigo była gęsta od nienawiści i spływała krwią, przelewaną w starciach pomiędzy narodami. Konflikt zaostrzała głównie propagandowa działalność partyzantki komunistycznej na Wołyniu i w Galicji, a także działania polskiego oraz ukraińskiego podziemia.

O tych trudnych czasach przejmująco pisze Adrian Grzegorzewski w swojej debiutanckiej powieści historycznej Czas tęsknoty. Opublikowana nakładem wydawnictwa Między Słowami historia miłości pomiędzy Polakiem i Ukrainką posłużyła autorowi jako pretekst do ukazania stosunków społeczno-politycznych oraz dramatu zwykłych ludzi, rozdartych pomiędzy krajami i zmuszonych do opowiedzenia się po jednej ze stron. Autor umieścił akcję swej książki w Bedryczanach, malowniczej wiosce niedaleko Drohobycza – miejscowość ta jest literackim odzwierciedleniem Rychcic, gdzie urodziła się matka Grzegorzewskiego. Obok fikcyjnych bohaterów pojawiają się również postaci znane z kart historii, jak na przykład generałowie Stefan Rowecki czy Sosabowski. Wciąga nie tylko ta niechlubna odsłona faktów, ale również sama opowieść o miłości Piotra Ochockiego i Swietłany Horodyło.

Wakacje w Bedryczanach miały być dla Piotra nie tylko czasem relaksu po zaliczeniu pierwszego roku na Uniwersytecie Warszawskim, ale również powrotem do przeszłości i okazją do poznania stron, skąd pochodziła jego matka. Był tam tylko raz, jeszcze jako dziecko, dlatego zmierzał w kierunku wioski z ciekawością i nadzieją na moc wzruszeń. Nic jednak nie przygotowało go na spotkanie z anielskim głosem, dochodzącym z cerkwi, który usłyszał podczas zwiedzania okolicy.

Właścicielka owego głosu, Swieta, również od pierwszej chwili pokochała Lacha i choć powinna traktować go jak wroga, to oddała mu swe serce na zawsze. Sytuację utrudniał jednak nie tylko fakt, że ona była Ukrainką, on zaś Polakiem. Nie dość, że ojciec Swiety był prowidnykiem rejonu drohobyckiego Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów, to na dodatek dziewczyna została przyrzeczona Jegorowi – przywódcy bedryczańskiego kuszcza. Uczucie pomiędzy młodymi było silniejsze niż obawa o swoje życie i życie bliskich, niż podziały i waśnie. Żadne jednak nie spodziewało się takich skutków miłosnych uniesień…

Autor z Bedryczan zabiera czytelników do Francji, gdzie po wybuchu wojny Piotr służy w jednostce pułkownika Sosabowskiego, do Szkocji, a także do Małyk, gdzie przed zemstą Jegora schroniła się Swieta. Akcja toczy się wartko, pozwalając doświadczyć emocji właściwych bieżącym wydarzeniom, intrygując, zmuszając do skupienia, a wreszcie - zaskakując zakończeniem, tak bardzo odbiegającym od oczekiwanego.

Choć Grzegorzewskiemu nie udało się miejscami uniknąć egzaltacji i patosu, choć niepotrzebne porównania zakłócały niekiedy odbiór tekstu, to Czas tęsknoty należy uznać za debiut naprawdę udany. Autor podjął się trudnego zadania, mierząc się z tematem, który do dziś pozostaje niewygodnym i z tego starcia wyszedł zwycięsko. Co więcej: udało mu się (mimo wątku romansowego), nie zamienić powieści historycznej w ckliwą historię miłosną. Dlatego też z niecierpliwością należy wyczekiwać kolejnej książki autora, która – o ile Grzegorzewski powściągnie nieco swój kwiecisty styl i pozwoli przemówić pięknu prostoty – przysporzy mu jeszcze większego grona wiernych czytelników.