Nagrodę Nobla w dziedzinie literatury w 2014 roku otrzymuje francuski pisarz Patrick Modiano. - powiedział sekretarz Akademii Szwedzkiej, Peter Englund. - Za sztukę pamięci, którą przywołał najbardziej nieuchwytne losy człowieka i odsłonił realia życia podczas okupacji - usłyszeliśmy w uzasadnieniu wyboru. Modiano to ulubieniec krytyki, mocno utytułowany w ojczystym kraju. Otrzymał m.in. najważniejszą nagrodę literacką we Francji - Nagrodę Goncourtów za przetłumaczoną na język polski powieść Ulica ciemnych sklepików.
Patrick Modiano urodził się 30 lipca 1945 roku w Boulogne-Billancourt na przedmieściu Paryża. Jego ojciec był biznesmenem, a matka - aktorką. Ukończył Liceum Henryka IV w Paryżu. Nauczycielem geometrii był tam Raymond Queneau, pisarz, który odegrał decydującą rolę w ukształtowaniu Modiano. Już w 1968 roku Modiano zadebiutował jako pisarz książką La place de l'etoile - powieścią, która zyskała duże zainteresowanie.
Modiano skupia się w swych książkach na takich tematach, jak pamięć i zapomnienie, tożsamość oraz wina. Często scenerią, ale i jednym z tematów tej prozy jest Paryż. Często opowieści Modiano opierają się na doświadczeniach autobiograficznych lub na wydarzeniach, które miały miejsce podczas okupacji niemieckiej. Czasem czerpie inspirację z wywiadów, artykułów w gazetach czy wlasnych notatek, których wiele zebrał. Jego powieści są często ze sobą powiązane. Bywa, że autor rozwija wątki poboczne znane z wcześniejszych powieści, a jego bohaterowie powracają w nowych książkach.
Również Paryż i jego historia często łączą poszczególne opowieści. Książką o charakterze dokumentalnym z II wojną światową w tle jest choćby Dora Bruder (wydana w 1997 roku), która opiera się na prawdziwej historii piętnastoletniej dziewczyny z Paryża, która stała się jedną z ofiar Holocaustu. Wśród powieści Modiano najbardziej autobiograficzny charakter ma z kolei Un pedigree (2005).
- Powieści Modiano pod względem objętości są raczej skromne - powiedział Peter Englund, sekretarz Akademii Szwedzkiej. - Liczą 130-150 stron i zwykle dotyczą tych samych tematów. Modiano jest dobrze znany we Francji i praktycznie nieznany poza nią. Częściej tłumaczono jego książki na język szwedzki niż na angielski.
Sekretarz Akademii Szwedzkiej poleca czytelnikom Ulicę ciemnych sklepików. - Modiano bardzo lubi powieść detektywistyczną i świetnie gra z tą konwencją - wyznaje Englund. Ulica ciemnych sklepików to opowieść o detektywie, który utracił pamięć, a jego ostatnim zleceniem jest odkrycie, kim tak naprawdę jest. To literacka zabawa - gra z gatunkiem, ale też sporo ważnych refleksji o pamięci i czasie. Jako człowiek skupiony na pamięci - chociaż myślę, że pamięć jest bardzo ważna dla nas wszystkich - Modiano niezwykle wiele może o niej powiedzieć. Pisarz wydaje się niemal owładnięty obsesją powracania do wydarzeń z przeszłości.
W Polsce ukazały się m.in. książki Katarzynka (Czuły Barbarzyńca), Zagubiona dzielnica (PIW) i Ulica ciemnych sklepików (Czytelnik). Najnowsza książka Modiano to Pour que tu ne te perdes pas dans le quartier (2014). Modiano tworzył również książki dla dzieci i scenariusze filmowe. Wspólnie z reżyserem Louisem Malle stworzył film Lacombe Lucien, którego akcja rozgrywa się we Francji podczas niemieckiej okupacji.
Literacka Nagroda Nobla
Wolą Alfreda Nobla było, aby nagroda trafiła w ręce osoby, która stworzy najbardziej wyróżniające się dzieło w kierunku idealistycznym. Pierwotny wymóg, zakładający, że rozpatrywane będą dzieła powstałe w roku poprzedzającym przyznanie nagrody został złagodzony do stwierdzenia: starsze prace mogą być rozpatrywane, jeśli ich znaczenie zostało docenione dopiero niedawno.
Jako organ przyznający nagrodę Nobel wskazał Akademię Szwedzką. Została ona założona na wzór Akademii Francuskiej przez króla Gustawa III w 1786. Akademia składa się z 18 członków, znanych jako De Aderton („Osiemnastu”). Jak głosi legenda, jest ich właśnie tylu, bo założyciel Akademii król Gustaw III uznał, że po staroszwedzku liczebnik osiemnaście brzmi wyjątkowo ładnie. W skład Akademii wchodzą szwedzcy pisarze, poeci, filolodzy i historycy. Nad wyborem laureata pracuje Komitet Noblowski, składający się z czterech lub pięciu osób, wybrany spośród członków Akademii na okres trzech lat.
Prawo do nominacji mają członkowie Akademii Szwedzkiej oraz innych akademii i instytucji o podobnym charakterze. Prawo to otrzymali także uniwersyteccy profesorowie literatury i filologii, poprzedni laureaci Nagrody, oraz przewodniczący stowarzyszeń odpowiedzialnych za twórczość literacką w danym kraju. Nominacje są tajne przez 50 lat, co oznacza że wszelkie nazwiska potencjalnych kandydatów podawane przed i po ogłoszeniu nagrody są jedynie spekulacjami. Zwyczajowo natomiast Peter Englund podaje statystyki dotyczące zgłoszeń w danym roku. I tak w 2014 roku nominowanych zostało 210 osób, z których tylko 36 uzyskało nominacje po raz pierwszy.
Według bukmacherów w tym roku największe szanse na zdobycie nagrody miał kenijski pisarz Ngugi wa Thiong'o. Już w marcu sekretarz Akademii Szwedzkiej, Peter Englund przyznał, że w tym roku członkowie Kapituły ze szczególną uwagą przyglądać się będą propozycjom nadsyłanym z afrykańskich uniwersytetów. Do tej pory nagrodzono zaledwie czworo pisarzy z Afryki - Nigeryjczyka Wole Soyinkę, Egipcjanina Nadżiba Mahfuza oraz Nadine Gordimer i J.M. Coetzeego z RPA. To tylu laureatów, ilu liczy polski panteon literackich noblistów.
