Żydzi Wieliczki i Klasna 1872–2012. Teksty i fotografie
oprac. U. Żyznowska, A. Krzeczkowska

Książka Żydzi Wieliczki i Klasna 1872–2012. Teksty i fotografie w opracowaniu Urszuli Żyznowskiej i Anny Krzeczkowskiej ukazała się 27 sierpnia 2012 roku, w dniu 70. rocznicy zagłady około jedenastu tysięcy Żydów pochodzących z Wieliczki i okolicznych miejscowości. Ta wydana przez lokalne Wydawnictwo Żyznowski publikacja zapewne przyczyni się do zmniejszenia ciszy w mieście po żyjącej tu do połowy II wojny światowej licznej społeczności żydowskiej. „Było miasto, miasto i matka dla ludu Izraela, nazywano ją Wieliczką, i już jej nie ma” – napisała Miriam Skóra, ocalała z zagłady. Wieliccy Żydzi zniknęli z historii swojego miasta w sposób tragiczny – nagle i wbrew swej woli. Zasługują na pamięć mieszkańców.

Jest to antologia tekstów oraz uratowanych i powojennych fotografii, a także kopii zachowanych dokumentów, rysunków, pamiątek. Zamieszczono w niej w większości relacje, zeznania, wspomnienia, opracowania, do których redaktorkom udało się dotrzeć lub spowodować ich powstanie dzięki dokumentom archiwalnym i świadectwom osób żyjących. Niektóre spośród współczesnych tekstów powstały w oparciu o rozmowy z ocalałymi z zagłady: Urim Shmueli, Nathanem Kleinbergerem, Izaakiem Birnbaumem, Marią Perlberger-Shmuel, Larrym Zellnerem, Jackiem Wimmerem, Alfredem Laxem i Alfredą Friedman-Künstler. Treść książki podzielono na trzy części: Przed Zagładą – obejmującą zapisane bądź zapamiętane losy Żydów wielickich i klaśnieńskich takich, jakimi byli oni żyjąc w Polsce w okresie od najwcześniejszego opisanego w źródłach dostępnych dla autorów tekstów po początek II wojny światowej; Zagłada – opisującą świadectwa o przeżyciach i zdarzeniach z czasu wojny; Po Zagładzie – dotyczącą indywidualnych losów tych, którzy przeżyli, aż do dziś.

Najstarszy tekst, dotyczący Klasna, powstał w 1872 roku i pochodzi z tygodnika „Ha- Magid”, najnowsze napisano w 2012. Obok rozprawy historycznej o charakterze naukowym, autorstwa dr Anny Jakimyszyn, albo fragmentów spisów urzędowych, jak wypis z Księgi adresowej Polski 1929, są też teksty o wielkim ładunku emocji, jak na przykład wypowiedź emerytowanego sędziego Nathana Kleinbergera mieszkającego w Izraelu. Część relacji powstawała na bieżąco w czasie wydarzeń, których dotyczą, i jako takie są najbardziej źródłowe – na szczególną uwagę zasługuje sprawozdanie o charakterze pamiętnikowym autorstwa Marii Bill-Bajorkowej. To jedyny znany, spisany na bieżąco, opis dni zagłady w Wieliczce. Czytelnik zainteresowany interpretacją wojennych i powojennych dziejów Żydów wielickich dużo by stracił, gdyby nie poznał wypowiedzi na ten temat prof. Uriego Shmueli.

W książce zamieszczono różnorodne teksty. Merytorycznie i językowo czuwała nad nimi Karolina Wałaszek. Przyjęto zasadę, że dzieje zachowane w pamięci ludzkiej są nie mniej – choć może inaczej – wartościowe od tych zapisanych w dokumentach urzędowych lub innych. Oraz że emocje nie są mniej ważne od zdarzeń, a interpretacje są istotne, nawet jeśli dotyczą nieweryfikowalnych faktów.

Informacje dodatkowe o Żydzi Wieliczki i Klasna 1872–2012. Teksty i fotografie:

Wydawnictwo: Żyznowski
Data wydania: 2012-09-01
Kategoria: Historyczne
ISBN: 978-83-922716-5-9
Liczba stron: 598