Zachowaj spokój. Stoicyzm w praktyce na dzisiejsze czasy
Brigid Delaney

Zanim sięgnie się po książkę australijskiej dziennikarki Bigid Delaney, należałoby odpowiedzieć na pytanie: czym jest stoicyzm? Stoicyzm pierwotnie był szkołą filozoficzną, zapoczątkowaną w Atenach w końcu IV wieku p.n.e. i wywierał znaczny wpływ na rozwój chrześcijaństwa. Stoicyzm stworzył system filozoficzny i opierał się na osiąganiu szczęścia przez wewnętrzną dyscyplinę moralną, sumienne spełnianie obowiązków oraz odcięcie emocji.

Delaney zgłębiła ten temat, bo zaczęły ją niepokoić czasy, w których przyszło nam żyć i weszła w niego głębiej: Dlatego zanurzyłam się w przeszłość i znalazłam tam czasy podobne do naszych – pełne chaosu, wojen, plag, zdrady, korupcji, niepokoju, rozpusty i strachu przed klimatyczną apokalipsą. Ówcześni ludzie poszukiwali odpowiedzi na te same pytania, które dzisiaj nurtują nas. Spotkałam ich w starożytnym stoicyzmie. Byli tacy jak my: chcieli odnaleźć sens życia i poczucie przynależności, spełnienie i spokój, miłość, harmonijne życie rodzinne; wartościową pracę dającą satysfakcję; bliskie, pokrzepiające przyjaźnie. Pragnęli przyczyniać się do dobrostanu własnej społeczności; być częścią czegoś większego od nich samych; przeżywać fascynację przyrodą i chwile nabożnej czci.

Przyznam, że dotąd niezbyt interesowała mnie szkoła stoicyzmu, ale po przeczytaniu książki Zachowaj spokój, być może zgłębię temat lepiej. Nie wszystko mi odpowiada, nie każda idea jest dla mnie, ale są pewne założenia, z których naprawdę ja czy inne osoby mogłyby korzystać na co dzień i wprowadzić je w życie.

Jedną z ważniejszych idei, po którą sięgam dość często – do tej pory nawet nie zdając sobie sprawy z tego, że korzystam z dobrodziejstwa stoików – jest to, że nie mamy wpływu na wiele aspektów w naszym życiu. Jeżeli więc nie mamy na nie wpływu, to się tym nie przejmujmy, a skupmy się na sprawach, na które mamy wpływ i które mamy pod tzw. kontrolą. W tym momencie, gdy złapałam wspólną cechę, jeszcze bardziej byłam zainteresowana tym, co ma do przekazania Australijka.

Trudno się nie zgodzić, że choć filozofia stoików powstała dawno temu, to wiele z jej zasad znajdzie zastosowanie do chwili obecnej. Powiem nawet więcej – warto wprowadzić je w życie.

Stoicy żyli w zgodzie ze światem i tym co przyniesie im los. W każdym zdarzeniu starali się zobaczyć coś dobrego. Dzisiaj mówimy na ten stan – płynięcie z prądem i zdarza się, że faktycznie potrafimy cieszyć się chwilą.

Tak dla stoików kiedyś, jak dla pewnej grupy ludzi (chciałabym napisać w tym miejscu, większości) ważne jest zdobywanie doświadczenia i wiedzy, jej pogłębianie oraz ciągła praca nad sobą czyli samodoskonalenie.

Jedną z najważniejszych zasad stoickich, przeniesionych do naszego życia, cały czas aktualnej, jest spokój, który dzięki powiedzeniu „stoicki spokój” ciągle funkcjonuje, choć może nie wszyscy wiedzą o co faktycznie chodzi. Stoicy pragnęli osiągnąć w życiu najwyższe dobro i kładli nacisk na siłę rozumu.

Zachowaj spokój jest całkiem niezłą książką dla czytelników, którzy o stoicyzmie nie wiedzą prawie nic i zaczynają z nim swoją przygodę, chcąc się czegoś dowiedzieć, a nie zmęczyć. Jest to dobre wprowadzenie i zachęcenie do zgłębiania tematu w przyszłości. Uważam, że jest to świetna książka na początek, by poznać „odkryte” przez mądrzejszych od nas. Sami sprawdźcie i porównajcie ile wspólnych cech ma stoicyzm sprzed lat z nami, dzisiaj.

"Zachowaj spokój - stoicyzm w praktyce na dzisiejsze czasy" Brigid Delaney.

Jedno zdanie z tyłu okładki sprawiło, że koniecznie musiałam zapoznać się z tą książką: "(...) w codziennym życiu możemy w pełni kontrolować tylko trzy rzeczy: swój charakter, swoje reakcje oraz, to jak traktujemy innych."

Myślałam, że daleko mi do filozofii i postawy stoików, jednak po lekturze książki nie do końca tak jest.

Brigid Delaney w swojej książce proponuje współczesną interpretację starożytnej filozofii stoicyzmu, opierając się na dziełach i poglądach Epikteta, Seneki i Marka Aureliusza. 

W przystępny sposób wskazuje jak istotne i ponadczasowe są nauki stoików, i jak stoickie podejście może pomóc w rozwiązywaniu uniwersalnych problemów i współczesnych dramatów.

Kluczowym elementem filozofii stoicyzmu, jest uświadomienie sobie, że rodzimy się, by umrzeć. 

Brzmi to przygnębiająco i daleko temu truizmowi do radosnego "ciesz się chwilą", "chwytaj dzień".

Przyznam, że "negatywna wizualizacja", czyli "wyobraź sobie najgorsze, co może się wydarzyć, abyś był psychicznie przygotowany, kiedy to nastąpi" z początku mnie przeraziła, ale potem uświadomiłam sobie, że ja czasem tak robię. Takie myśli przerażają, ale stoicy twierdzili, że ma to przygotować nas na nieuniknione zdarzenia, uświadomić własną śmiertelność i to, że nic nie jest nam dane na zawsze.

"Każdego dnia żyj tak, jakby miał być tym ostatnim." 

Prowadzi to do drugiej istotnej kwestii w filozofii stoicyzmu. Trzeba zdawać sobie sprawę z rzeczy, na które nie mamy wpływu i starać się nimi nie zamartwiać.

Jedyne, co możesz kontrolować, to swój charakter, swoje działania i reakcje oraz sposób, w jaki traktujesz innych.

Zdrowie, dobrobyt lub jego brak, twoja reputacja, czy to w jaki sposób traktują cię inni możesz kontrolować częściowo lub są całkowicie poza twoją kontrolą.

"Masz pod kontrolą znacznie mniej, niż myślisz"

Szukanie wewnętrznego spokoju, równowaga emocji i rozumu, umiar i umiejętność z cieszenia się z tego, co mamy to kolejne zagadnienia, które porusza autorka w trudnej drodze do osiągnięcia stoickiej postawy.

Brigid Delaney wplata własne doświadczenia i wyprowadza czytelnika z błędu pojmowania współczesnego stoicyzmu, czyli postawy tłumiącej wszelkie emocje.

Stoicyzm nie ma nas pozbawiać emocji, ale pomagać w pozbyciu się lęku i niepokoju, by stać się silniejszym człowiekiem.

Dla mnie jedno jest pewne, uprawianie współczesnego stoicyzmu jest cholernie trudne, niełatwe to wyzwanie.

Wszystko zaczęło się w 2018 roku. Brigid Delaney - australijska dziennikarka "The Guardian" dostała do napisania felieton o tym jak wygląda "tydzień stoika" kierując się eksperymentem online prowadzonym przez naukowców z Uniwersytetu w Exeter, w którym należało przez tydzień żyć jak stoicy. Miało to na celu sprawdzenie czy stoicki tryb życia może uszczęśliwić ludzi. Kierowano się takimi zasadami jak:

1. Przyjmij do wiadomości, że większość wydarzeń, które zachodzą w twoim życiu, znajduje się poza twoją kontrolą.
2. Dostrzeż, że twoje emocje są wynikiem tego, co myślisz o świecie.
3. Pogódź się z tym, że od czasu do czasu będą ci się przytrafiać przykre sytuacje, tak jak przydarzają się wszystkim innym.
4. Postrzegaj siebie jako część większej całości, a nie odizolowaną jednostkę. Jesteś częścią ludzkości, częścią natury.
5. Myśl, że wszystko, co masz, nie jest twoją własnością, a tylko to wypożyczasz i pewnego dnia zostanie ci odebrane.

Na początku nie było jej łatwo przyswoić całą ideę stoicyzmu i taki tydzień nie sprawił, że od razu została stoiczką. Jednak przez kolejne lata ta filozofia zaczęła coraz bardziej do niej przemawiać a Brigid sama z siebie czuła potrzebę zagłębienia się w nią. Książka "Zachowaj spokój" jest tego owocem i opowiada o stoicyzmie w całkiem przystępny sposób. Skupia się na filozofii trzech starożytnych myślicieli: Seneki, Epikteta i Marka Aureliusza.
Czy ich mądrości mogą mieć jeszcze zastosowanie w dzisiejszych czasach? Okazuje się, że jak najbardziej!

Jak żyć w chaosie współczesnych czasów? Czy można w tych niespokojnych czasach zachować spokój?
W tej książce znajdziecie odpowiedzi na te pytania.

Stoicyzm nie jest dla każdego ale to nie znaczy, że nie znajdziemy w nim wartości, które do nas trafią i będą nam pasować. Na swoim przykładzie mogę powiedzieć, że nigdy nie było mi po drodze z filozofią. Na studiach to był raczej znienawidzony przedmiot 😅 ale z biegiem czasu stałam się bardziej otwarta na różne dziedziny nauki i lubię znajdować w nich, coś, co może mi się przydać. I być może znajdzie zastosowanie w moim codziennym życiu czy sposobie myślenia.

To, co nie przekonało mnie u stoików to szereg praktyk polegających na celowym dawkowaniu sobie dyskomfortu np. kąpiele lodowe, chodzenie boso po twardej powierzchni czy poszczenie (post). Nastawianie się na najgorsze, żeby nic złego nas potem nie zaskoczyło. Kierowanie się myślą, że "przestaniemy się bać kiedy odrzucimy nasze oczekiwania." Ale z drugiej strony stoicyzm ma w sobie wiele racji: marnujemy swój czas na nieistotne rzeczy, nie doceniamy tego, co mamy i jesteśmy ciągle w pogoni za czymś nowym, lepszym, droższym, modnym.
"Jeśli zadowala cię to, co masz, będziesz mieć dobre życie. Zbyt wielu ludzi pragnie mieć to, czego nie posiada, więc przez całe życie pracują, żeby zdobyć kolejne rzeczy. Ale to nie daje im szczęścia, więc nigdy nie są zadowoleni i wiecznie uganiają się za pieniędzmi, żeby kupić następną rzecz, w nadziei, że ona to już na pewno ich uszczęśliwi."

Autorka w swojej książce odwołuje się do czasów 👑 i uciążliwych lockdownów. Sytuacja pandemiczna dla wielu osób była okazją do zmiany życia, dlatego jestem w stanie zrozumieć jak ważne było w tym czasie tego typu myślenie i nauki np. upatrywane w stoicyzmie. Ja stoikiem nie zamierzam zostać ale była to dla mnie interesująca lektura i pierwszy raz filozofia stała się dla mnie przystępna i nie znudziła mnie. Na koniec zostawiam Wam słowa Marka Aureliusza:
"Nie myśl o tym, czego nie masz, tak jak­byś to już miał. Ale z tego, co masz, wy­bierz to, co naj­bar­dziej jest cenne, i po­myśl, z ja­kim byś tru­dem się o to sta­rał, gdyby tego nie było."

Początkowo myślałam, że czytanie tej pozycji będzie dla mnie zbyt męczące ,by przez nią przebrnąć. Nic takiego nie miało miejsca. Choć tematyka książki może wydawać się trudna, no bo w końcu to stoicyzm takie wielkie mądre ,słowo, to czytało się ją bardzo fajnie by nie powiedzieć , że nawet lekko. Autorka w ciekawy i zachęcający sposób przekonuje czytelnika, że podejście do życia dawnych stoików bardzo współgra z tym co przydałoby się współczesnemu człowiekowi, by zachować spokój pomimo licznych życiowych zawirowań i chaosu. Podążając za wskazówkami starożytnych filozofów, Brigid Delaney rozkłada na czynniki pierwsze stoickie podejście do życia, w którym świadomość tego, że nie ma sensu zamartwiać się tym, na co nie mamy wpływu przynosi wolność. Niby takie to oczywiste, a jednak czytając o tym przychodzi jakaś refleksja.
W książce znajdziemy również tematy dotyczące tego jak radzić sobie ze smutkiem, niepokojem, czy choćby to jak korzystać z mediów społecznościowych. Bo i tutaj może nam przyjść z pomocą stoicki sposób na życie.

Świat, w którym żyjemy jest niespokojny.  Niedawna pandemia, wojny, katastrofy ekologiczne, pożary, powodzie, trzęsienia ziemi... można by wymieniać jeszcze sporo takich przypadków.... Dodatkowo każdy człowiek przeżywa większe i mniejsze życiowe porażki.... To wszystko może powodować w ludziach nieustanny stres, który ma negatywny wpływ na zdrowie.  Ratunkiem na te wszystkie sytuacje może być filozofia stoików, która pozwala przetrwać we współczesnym świecie. Wystarczy tylko zapoznać się z jej założeniami i zastosować w życiu....
Do tej pory niewiele wiedziałam na temat założeń stoicyzmu. W sumie nawet niewiele się filozofią, jako taką interesowałam a samych filozofów uważałam, za jednostki nieco odrealnione. A jednak sięgnęłam po tę książkę... Jedynym powodem był gatunek, do którego ona należy, bo naprawdę lubię sięgać po poradniki.
Z początku byłam sceptyczna do tego, co autorka mogła nam przekazać. Wciąż nie wierzyłam, że stoicyzm może być realną receptą na życie w spokoju pomimo świata pełnego niepokoju. A jednak z każdą kolejną stroną okazywało się, że myliłam się. Okazało się, że w gruncie rzeczy nie byli tacy wyalienowani tak jak mogłoby się zdawać. Sama nie zamierzam zostawać stoikiem, ale myślę, że niektóre ich porady życiowe warto zastosować we własnym życiu. Nie wszystkie oczywiście, bo kilka z nich było dość kontrowersyjnych.
W niniejszej książce autorka nie tylko opowiedziała o głównych założeniach stoicyzmu, ale opowiedziała o poznawania przez jej osobę tejże filozofii. W gruncie rzeczy ta książka skupia się na tym ostatnim aspekcie. Czy warto po nią sięgnąć? Myślę, że tak. Czy warto kierować się w życiu poradami życiowymi stoików? Niektóre mogą być pomocne w życiu pełnym niepokojów.