Wisła. Biografia rzeki
Andrzej Chwalba

Wisła przez wieki była niemym świadkiem historii Polski. Niejednokrotnie tworzyła ją sama. Czasami pomagała tym, którzy mieszkali nad jej brzegami. Czasami zabierała to, co było dla nich najważniejsze. Z czasem Wisłę zaczęto utożsamiać z polskością. Tak jest do dnia dzisiejszego. Wisła? Największa rzeka w Polsce. To jest pierwsza myśl, która przychodzi na myśl, gdy myślę o niej.
Tak naprawdę nigdy nie zastanawiałam się nad historią Wisły i jej roli w tworzeniu historii Polski. Po prostu była... Znałam kilka piosenek i wierszyków o królowej polskich rzek i to było w sumie tyle....
Tymczasem okazuje się, że jej biografia jest całkiem interesująca. Autor w zrozumiały sposób nawet dla zwykłego laika, krok po kroku przytacza barwne dzieje największej z polskich rzek. Czytając niniejszą lekturę mamy szansę poznać ponad tysiącletnie interakcje pomiędzy rzeką, która dawała i zabierała życie oraz kolejnymi pokoleniami Polek i Polaków. Możemy dzięki niej poznać nieznane fakty dotyczące historii Polski łączące się z Wisłą. Możemy przyjrzeć się jej kaprysom, które na przestrzeni wieków stanowiły zagrożenie dla ludzi, zamieszkujących jej brzegi.
Należy przyznać, że pomysł na biografię Wisły był nieco nowatorski a przez to zaskakujący. Jednak cieszę się, że miałam możliwość się z nią zapoznać. Pozwoliła mi spojrzeć na Wisłę z innej, nieznanej dotąd perspektywy. Nie mogłam nie docenić ogromu pracy autor, który został włożony w zbieraniu materiałów źródłowych stanowiących podstawę książki. Widać, że autor starał się by praca była najrzetelniejsza i zawierała ciekawe informacje.
Wisła. Biografia rzeki nie wyczerpuje tematu jakim jest niewątpliwie historia Wisły, ale może stać się podwaliną pod lepsze poznanie naszej największej rzeki i jej wpływu na Polskę oraz jej mieszkańców. Dlatego jestem przekonana, że warto się z nią zapoznać. 

Wisła to nic innego jak naukowa, oparta na rzetelnych przekazach opowieść o królowej polskich rzek. Jak słusznie autor zaznacza na wstępie typowa biografia zaczyna się od daty urodzin, a kończy - zwykle - na śmierci. W przypadku Wisły, określenie jej daty urodzin jest możliwe jedynie w przybliżeniu do kilku tysięcy lat, ponieważ pierwsze wzmianki o Vistuli (Wisła - łac.) pojawiały się już w dziełach z 7 - 5 r. p.n.e. Natomiast data śmierci nie wchodzi w grę z najprostszej i oczywistej przyczyny - bohaterka niniejszej historii wciąż żyje, ma się całkiem dobrze i miejmy nadzieję, że tak pozostanie jeszcze przez tysiące lat.

Wisła sama w sobie nie ma bogatej historii, jednak przez wieki była świadkiem wielu historycznych wydarzeń. Tym, od którego autor zaczyna opowieść był Chrzest Polski - choć jeśli wierzyć wielu źródłom Mieszko I przyjął go w Poznaniu lub Gnieźnie, a zatem w miastach, przez które ona nie przepływa. Rozumiem jednak, że data ta ma wymiar symboliczny i nawiązuje bardziej do początków dziejów Państwa Polskiego niż rzeki. Wisła była jednak świadkiem zawarcia pokoju toruńskiego między ówcześnie panującym Kazimierzem Jagiellończykiem, a Ludwikiem von Erlichshausenem 19 października 1466r., z którego mocą Polska odzyskała utracone wcześniej ziemie i zyskała na sile.

Następnie, w roku 1573 rzeka była świadkiem wyboru francuskiego księcia Henryka Walezjusza na króla Polski, a później ugościła na nim kolejno Stefana Batorego, Zygmunta III Wazę i jego synów Władysława IV oraz Jana III Kazimierza, Michała Korybuta Wiśniowieckiego, Jana III Sobieskiego, Augusta II Sasa, Stanisława Leszczyńskiego, syna jego poprzednika Augusta III Sasa i Stanisława Augusta Poniatowskiego - ostatniego króla Polski. Podczas panowania wymienionych władców granice naszego kraju dynamicznie się zmieniały, a za sprawą rozbiorów dokonanych przez Austrię, Prusy i Rosję, Polska stopniowo malała by ostatecznie zniknąć z mapy w roku 1795. 

Wisła to wszystko widziała. Mało tego - będąca niegdyś dumą władców i drogowskazem podróżnych, płynąca przez środek pięknego kraju rzeka stała się namacalną granicą między Rosją, Prusami i Austrią. Polacy jednak się nie poddawali. Co rusz wybuchały mniejsze lub większe powstania, a prowadzone przez Napoleona Bonaparte wojny napoleońskie przyczyniły się do odzyskania przez nas własnego kawałka ziemi. No, może nie do końca własnego. Wprawdzie utworzone w 1807 roku Księstwo Warszawskie traktowano już jako nasze, odrębne państwo, jednak wciąż panowała nami Rosja, a w roku 1815 car Mikołaj I uczynił Księstwo Warszawskie Królestwem Polskim, a siebie tytułował jego królem. 

Mogłabym dalej streszczać historię Polski bo nigdy nie przestanie mnie nudzić, ale nie ona jest przedmiotem tej recenzji. Chociaż... poniekąd jest. Biografia Wisły to właściwie w dużej mierze skrót dziejów Polski, od tych już przeze mnie wymienionych, przez okres I i II Wojny Światowej, po dziś dzień. Trzeba jednak zaznaczyć, że obok opowiedzenia w dość ciekawy sposób tych ważniejszych wydarzeń z dziejów naszego kraju autor opisuje nam też Wisłę samą w sobie. Kształtuje jej wizerunek. 

Wisła jest kobietą - bez dwóch zdań. Piękna i niebezpieczna. Urzeka i pokazuje rogi. Rzeka zdaje się szanować tych, którzy i ją szanują oraz gardzić tymi, którzy ją gwałcą. Przez tysiące lat to ona dyktowała warunki. Ludzie podporządkowywali się jej i traktowali jak boginię, najcenniejszy skarb - źródło wody. Świat jednak się zmienił i co raz śmielej ingerujemy w jej życie. Chcemy ją sobie podporządkować, zmieniamy jej kształt i wpływamy na tętniące się pod jej powierzchnią życie. Ale ona jest twarda - walczy. 

W kwestii czysto technicznej Wisła to bardzo rzetelnie i niezwykle ciekawie opisana historia dziejów Polski od dawien dawna do współczesności, badana przez pryzmat królowej polskich rzek - Wisły. Lektura moim zdaniem spodoba się zarówno historycznym laikom, jak i tym, którzy są z nią za pan brat.

Na koniec autor stawia pytanie - jaki los pisany jest Wiśle?

I z tym pytaniem Was zostawię. 

pannajagiellonka.pl