Stary ekspres patagoński. Pociągiem przez Ameryki
Paul Theroux

Przyznam szczerze, że zwykle nie czytuję książek podróżniczych. Może dlatego, że z różnych powodów nie mam raczej szans na dalekie podróżowanie, a chyba lepiej nie pielęgnować w sobie marzeń, które trudno jest zrealizować. Po "Stary Ekspres Patagoński" sięgnęłam jednak z dwóch powodów: po pierwsze znów namówił mnie na jego lekturę Ktoś, kto poleca naprawdę dobre książki i za czyją sprawą przeczytałam całkiem sporo smakowitych tekstów, po drugie zaś dlatego, że swego czasu spotkałam się z pochlebnymi opiniami o autorze. Wsiadłam zatem razem z Theroux pewnego zimowego wieczoru do pociągu w Bostonie i - przepadłam. Oddech wzięłam dopiero w Patagonii, przejechawszy, drogą lądową, całą środkową i południową Amerykę. Lektura była przednia, a prawie tygodniowe zapalenie krtani sprawiło, że - ulokowana w domu - czytałam niemal ciągiem, sięgając po coś mniej wymagającego z rzadka i jedynie przy naprawdę kiepskim samopoczuciu, . Nie chciałam bowiem niczego przeoczyć. Ani kawałka mijanego lądu, ani jednej napotkanej przez Theroux osoby. Bo to o ludziach właśnie autor pisze najciekawiej, kreśląc ich sylwetki, typy zachowań i osobowości w sposób dość twardy, zdystansowany, a przez to wnikliwy i bardzo prawdopodobny. Theroux wydaje się być samotnikiem, osobą chłodną, bardzo niechętnie podróżującą w towarzystwie, a jednocześnie kimś, kto stale nawiązuje kontakty, prowokuje do rozmów i portretuje, analizuje, kreśli sytuacje proste, ale o niemałej głębi. Jednocześnie nie boi się szorstkich sformułowań, konstruktywnej krytyki, nazywania rzeczy po imieniu, choćby nawet owo imię miało zabrzmieć brutalnie. Wsiada do pociągu w Bostonie i - całkowicie odżegnując się od samolotów - postanawia dotrzeć na kraj Ameryki Południowej po to, by obserwować, badać, notować. Nawiązuje szereg kontaktów, odbywa mnóstwo rozmów, z których zdaje nam lapidarne, ale jakże trafne relacje, starając się - mimo wszystko - podróżować samotnie, by nic go nie rozpraszało. "Stary Ekspres Patagoński" nie jest książką wyłącznie podróżniczą. To właściwie rzecz... o wszystkim, co na życie ludzkie się składa - skarbnica cytatów, krótkich analiz, trafnych sformułowań na bez mała każdy temat. To przede wszystkim opowieść o ludziach. Ich zachowaniu się tak w grupie, jak i w samotności, w sytuacjach trudnych, czy przy spotkaniach z przedstawicielami innych narodowości. Theroux udowadnia, jakie olbrzymie pokłady wiedzy o drugim człowieku można odkryć dzięki podróżowaniu, obserwowaniu ludzi na tle historycznych, politycznych i gospodarczych zawirowań danego kraju. To również tekst burzący mity. Rozbijający sielskie wizje kreowane przez biura podróży. To rozdzielanie - wyraziste, bezustanne i wręcz nerwowe - pojęć "turysta" i "podróżnik". Theroux nie jest sympatyczny. Jest szczery, prawdziwy, bezpardonowy i mądry. A co niezwykle wartościowe - na każdym kroku usuwa w cień swoją osobę, za wszelką cenę starając się nie kreować na bohatera. Brzydzi się takim zachowaniem, obecnym wśród autorów książek podróżniczych. Swoich poczynań absolutnie nie przedstawia w kategoriach rzeczy nie do zrealizowania. Nie mówi o nich jak o wielkich przygodach i niebywałym poświęceniu. Właściwie - snując lwią część swojej opowieści - pozostaje niemal w tle, obecny w sposób dyskretny, nienachalny, a jednak wyrazisty dla każdego, kto właśnie jemu chciałby się przyjrzeć. Atmosfera chłodu, z którą relacjonuje poszczególne etapy podróży ustępuje w Argentynie, gdzie Theroux spotyka się z człowiekiem, którego uważa za wielki autorytet, stale obecny w jego życiu - Jorge Luisem Borgesem. Opowieści z saloniku Borgesa i portret samego pisarza są niemal rozczulające, tchną niezwykłym ciepłem i poczuciem spełnienia. W tym momencie widzimy zupełnie innego Theroux. Najkrótszym i chyba najlepszym podsumowaniem moich wrażeń niech będzie fakt, że oto na wirtualnej półeczce czeka już kolejny tekst autora: "Safari mrocznej gwiazdy", a ja najserdeczniej zapraszam Was do wspólnego podróżowania, tym razem przez Afrykę. (za moim blogiem: www.zkartekszelestem.blogspot.com)

(Kliknij aby rozwinąć opinię)

Z początku ta książką mnie nie zachwyciła. Nie widziałam nic ciekawego w opowieści mężczyzny, który chce przemierzyć Amerykę pociągami - w ten sposób nie ma moim zdaniem możliwości poznać kolorytu danego kraju (no chyba, że jest to kolej transsyberyjska...). Pisarz zdawał mi się również za bardzo krytyczny w stosunku do ludzi, których poznawał i do tego co widział. Wydawało mi się to bardzo powierzchowną oceną. Z czasem jednak wyraźnie się 'rozkręcił'. Najciekawszą częścią tej książki było dla mnie opowiadanie o spotkaniu z Borgesem.

(Kliknij aby rozwinąć opinię)