Romanowowie 1613-1918
Simon Sebag Montefiore

Od dziecka fascynowała mnie historia dynastii Romanowów -- ich potęga, skomplikowane losy i tragiczny upadek zawsze wydawały mi się niczym fabuła powieści. Dlatego kilka lat temu z ogromnym zainteresowaniem przeczytałam ,,Romanowów" Simona Sebaga Montefiore, a teraz postanowiłam odświeżyć sobie tę lekturę. Najnowsza edycja, pięknie wydana i starannie opracowana, tylko dodała mi motywacji, by ponownie zanurzyć się w ten świat wielkich reformatorów i destrukcyjnych namiętności. Muszę przyznać, książka wciąż robi na mnie duże wrażenie, a nawet odkryłam w niej aspekty, które wcześniej mi umknęły.

Montefiore nie ogranicza się do przedstawienia kolejnych władców, ale pokazuje kulisy ich panowania, od pałacowych intryg po decyzje, które kształtowały historię Rosji. Autor prowadzi czytelnika przez trzy stulecia, od wstąpienia na tron Michała I po tragiczną śmierć Mikołaja II i jego rodziny. Każdy car i każda caryca ukazani są jako pełnokrwiste postacie, pełne ambicji, lęków, sprzeczności. Montefiore sięga do prywatnej korespondencji, pamiętników i archiwalnych dokumentów, dzięki czemu ukazuje nie tylko ich polityczne wybory, lecz także osobiste dramaty. Jego styl jest niezwykle barwny -- momentami można odnieść wrażenie, że czyta się nie książkę historyczną, a epicką sagę o władzy, a nawet miłości.

To, co szczególnie doceniam w tej pozycji, to jej wielowymiarowość. Montefiore nie ucieka od brutalnych faktów i kontrowersyjnych tematów, ale też nie upraszcza historii do czarno-białych schematów. Władcy, którzy byli przedstawiani jako tyrani, okazują się skomplikowani, a tacy którzy zapracowali na reputację oświeconych reformatorów, często mają na sumieniu okrucieństwo. Ponowna lektura pozwoliła mi dostrzec jeszcze więcej subtelności, bo tym razem bardziej zwróciłam uwagę na mniej popularne postacie i drugoplanowe wątki, nadające całej opowieści dodatkową głębię.

,,Romanowowie" to książka, do której można wracać wielokrotnie i zawsze znaleźć w niej coś nowego. To doskonałe połączenie rzetelnej historii i literackiej narracji, sprawiającej, iż nawet już dobrze znane wydarzenia czyta się z zapartym tchem. A wydanie tylko podkreśla jej wyjątkowy charakter -- zarówno treściowo, jak i wizualnie to jedna z tych pozycji, które warto mieć na swojej półce. Zachęcam do sięgnięcia po lekturę, jestem przekonana, że się nie zawiedziecie!

Historia dynastii Romanowów, spisana przez Simona Sebaga Montefiorego, to nie tylko monumentalna biografia jednego z najpotężniejszych rodów nowożytnej Europy, lecz także barwna, pulsująca życiem opowieść o absolutnej władzy, jej blaskach i cieniach, o imperium, które narodziło się w chaosie, osiągnęło apogeum potęgi i ostatecznie runęło w otchłań rewolucyjnej zagłady. To książka, która wciąga czytelnika w sam środek politycznych intryg, krwawych przewrotów, ekstrawagancji dworu i zmagań o przetrwanie w świecie, gdzie jeden fałszywy ruch mógł oznaczać śmierć.

Autor kreśli obraz imperium, które, choć wznoszone na fundamentach siły i nieustępliwości, od samego początku nosiło w sobie zalążki własnej zguby. Władza Romanowów nie była bowiem jedynie przywilejem, lecz również ciężarem, który niejednokrotnie prowadził do degeneracji, paranoi i wynaturzeń. Każdy kolejny car odziedziczał nie tylko koronę, lecz także obowiązek utrzymania autorytetu samodzierżcy - władcy absolutnego, którego słowo było prawem, a decyzje kształtowały losy milionów. Ta wszechwładza stawała się jednak mieczem obosiecznym: trzymający go monarchowie byli zarówno najpotężniejszymi ludźmi swoich czasów, jak i zakładnikami własnego statusu. Ich życie było nieustanną walką o kontrolę nad dworem, bojarami, armią, Kościołem i narodem, który w każdej chwili mógł obrócić się przeciw nim.

Montefiore z niezwykłą plastycznością przedstawia, jak Romanowowie kształtowali Rosję - kraj, który z niewielkiego księstwa stał się największym imperium świata. Ich panowanie to czas olśniewających zwycięstw, ekspansji terytorialnej i kulturowej dominacji. To epoka budowy potężnych miast, wspaniałych pałaców i rozkwitu sztuki, której świadectwem są dzieła Puszkina, Czajkowskiego czy Tołstoja. Jednak w tej samej Rosji, w której odbywały się wystawne bale i triumfalne parady wojskowe, ludzie ginęli w pogromach, torturach i egzekucjach. Cesarstwo rozwijało się, ale pod powierzchnią jego blasku narastały sprzeczności i napięcia, które z czasem miały doprowadzić do rewolucji.

Obok strategii wojennych i decyzji politycznych pojawiają się też mroczne aspekty rządów Romanowów - okrucieństwo, paranoja, rozwiązłość, a nawet szaleństwo, które w wielu przypadkach kształtowały losy imperium równie mocno, co oficjalne rozporządzenia. To opowieść o władcach, którzy rządzili twardą ręką, ale i o tych, którzy ulegli własnym słabościom, doprowadzając do nieuchronnego upadku dynastii.

Montefiore w swojej książce nie tylko kreśli biografię dynastii, ale również daje czytelnikowi klucz do zrozumienia Rosji - zarówno tej sprzed wieków, jak i współczesnej. Pokazuje, że mentalność rosyjskich elit, sposób sprawowania władzy, a nawet dzisiejsze imperialne ambicje Kremla mają swoje korzenie w czasach Romanowów. To opowieść o państwie, które zawsze balansowało między wielkością a chaosem, między mistycyzmem a brutalną siłą, między postępem a tyranią.

To biografia pełna dramatyzmu, politycznych rozgrywek i emocji, która pozwala spojrzeć na historię Rosji z nowej perspektywy. Lektura obowiązkowa dla każdego, kto chce zrozumieć nie tylko przeszłość, ale i teraźniejszość tego kraju. Autor pokazuje, że dzieje Romanowów to nie tylko historia jednej dynastii, ale także uniwersalna opowieść o naturze władzy - jej pokusach, pułapkach i konsekwencjach.

Za pewnie pamiętacie z lekcji historii, że w Rosji w latach 1613-1918 panowała potężna Dynastia Romanowowie. To właśnie oni przez pond 300 lat powiększyli i rozbudowali terytorium Rosji. Kraj ten przed 1613 rokiem był niewielki. Moskwa była zaledwie grodem. Na dworze pierwszego Romanowa -Michała - nie było ani jednej srebrnej łyżeczki, ani jednego dworzanina. Car ten zaczynał jakby od zera.

W Rosji przez 340 lat rządziło 20 władców. Przez ten czas, kraj ten był prawie tak potężny jak Imperium rzymskie. Książka rozpoczyna się już tuż przed przejęciu władzy przez pierwszego Romanowa. Poznajemy Iwana Groźnego, który to powoli wprowadzał nowe rządy, a jego następca rozpoczął erę najpotężniejszej Dynastii w Rosji.

Książka opisuje panowanie tej Dynastii przez 340 lat. Jest to okres burzliwych zmian politycznych, rozbudowy państwa. Wojen, spisków, zdrad, zwycięstw, ale również kryzysów i klęsk. Życie prywatne i miłosne także zostało tutaj dokładnie przedstawione. Był to również czas romansów i seksualnych ekscesów.

Książka przybliża nam nie tylko życie i politykę jaką prowadzili najpotężniejsi z tej epoki. Nie brakuje tutaj również wnikliwej analizy psychologicznej mężczyzn jak i kobiet, które były nie mniej ciekawymi osobowościami. W Dynastii Romanowów występują dwie wybitne postacie, nazywane ,,Wielkimi". Mowa o Piotrze i Katarzynie, którzy mają duże zasługi i do dnia dzisiejszego uczniowie o nich uczą się.

Autor opisujące losy Dynastii Romanowów jest wiele, ale Simon Montefiore swoją bibliograficzną powieść o tym rodzie, napisał w sposób, który sprawia, ze chce się więcej dowiedzieć o tych Carach i życiu Rosjan. Książka nie jest cienka, należy do ,,grubasek", ale pomimo to czyta się ją bardzo szybko. Autor zadbał o detale, z dużą dokładnością opisał nie tylko wojny i politykę, ale również Caryce i ludzi na dworze. Język jakim posługuje się autor jest prosty. Pan Montefiore posiada lekko pióro, co w przypadku tego typu powieści jest ważne. Czytanie książek historycznych nie dla każdego jest ąłtwe. Nie ma tutaj zbędnych tłumaczeń, autor nic nie ukrywał i nic nie koloryzował.

O Romanowach i tej świetnie napisanej książce mogłabym pisać długo. Jestem nią zachwyconą pomimo jej gabarytów. Są tu sceny miłosne i erotyczne, ale również brutalne, które wywołują odrazę i wstręt. Ale tacy właśnie byli Carowie panujący w Rosji przez 340 lat.