Puste krzesła. Historie Żydów ze Śląska
Leszek Jodliński

Ocena: 0 (0 głosów)

Najnowsza książka Wydawnictwa AZORY zawiera osiem wybranych historii z życia śląskich Żydów sprzed 1945 roku. Jest to zbiór tekstów, które pierwotnie (często pod innymi tytułami i pozostając bardziej w nurcie dziennikarstwa historycznego) publikowane były w prasie (m.in. w Gazecie Wyborczej Katowice) oraz w wydawnictwach naukowych w latach 2005- 2018. Dzisiaj w nowej redakcji, radykalnie poszerzone i zmienione, wzbogacone o nowe fakty i często nieznany materiał ikonograficzny tworzą zasadniczą część publikacji.

Książka operując językiem mieszczącym się między literaturą faktu, a stosowaną w badaniach nad historią Holokaustem narracją traumatyczną, spersonalizowaną, przywołuje losy (lub wybrane epizody z tych losów) m.in. takich żydowskich rodzin i postaci ze Śląska jak: Erwin i Alice Weichmann, Ernst Lustig, Ludwig Guttmanna, Walter Karliner, Martin i Samuela Hirscha, czy Franz Bernheim.

To historie pisane także z perspektywy doświadczenia całych rodzin, poprowadzone w dwóch przypadkach po czasy współczesne. Poszukują odpowiedzi na pytanie, gdzie dzisiaj są potomkowie bohaterów książki i jaki mają stosunek do ich biografii i losów. To także próba opisu wydarzeń, które wyznaczyły symboliczny początek apogeum prześladowań Żydów niemieckich przed Holokaustem i dały asumpt do ich fizycznej eksterminacji. Dlatego w książce obok losów rodzin, odnajdujemy fascynującą historię bojkotu Petycji Bernheima z 1933 roku, nad która autor niemal nieprzerwanie pracował od 2005 roku. Petycja, przypomnijmy była jedynym przypadkiem skutecznego przeciwstawienia się przez środowiska żydowskie i opinię międzynarodową (na drodze prawnej) dyskryminacyjnym rozporządzeniom i ustawom u progu rodzącej się III Rzeszy w 1933 roku. Finałem tej narracji jest rekonstrukcja (z pozycji świadków zdarzeń) przebiegu Nocy kryształowej. Jej obraz przywołany jest z perspektywy Gliwic (Gleiwitz), brutalnych pogromów w Bytomiu (Beuthen), Pyskowic (Peiskretscham) i Wrocławia (Breslau).

Książka operuje materiałami archiwalnymi pochodzącymi m.in. z Leo Baeck Institute w Berlinie i Nowym Jorku, korzysta z prywatnych zasobów archiwalnych i fotograficznych postaci przypomnianych w książce. Do jej ustaleń należy m.in. przypomnienie, że w Bytomiu była nie jedna, a dwie synagogi (fakt dzisiaj zupełnie pomijany i zapomniany), przybliża historię rodziny Erwina Weichmanna, który był inwestorem domu towarowego zaprojektowanego przez słynnego ekspresjonistycznego architekta Ericha Mendelsohna. Tym razem, jak nigdy wcześniej wkraczamy w życie prywatne Alice i Erwina Weichmann. To pierwsza publikacja, w której znajdziecie Państwo zupełnie nieznane fotografie z wnętrza ich prywatnego mieszkania, mieszczącego się ponad sklepem Seidenhaus Weichmann.

Puste krzesła są opisaniem losów postaci, które, jak Walter Karliner są dzisiaj bohaterami opowieści muzealnych (jak w jego przypadku dzieje się to w paryskim Muzeum Shoah), czy tragicznych losów uchodźców do Południowej Ameryki, choć wcześniej wiedli dobre i spokojne życie na Górnym Śląsku, jak rodzina Lustigów, którą odnajdujemy w Argentynie. Biografie i losy bohaterów Pustych krzeseł łączy to, że książka odkrywa na nowo ich istnienie, wywołuje ich z przestrzeni zapomnienia i nieobecności w pamięci zbiorowej współczesnych mieszkańców Śląska i Europy Środkowej.

Drugą część publikacji stanowią eseje, teksty prasowe poświęcone tożsamości Górnego Śląska i miejsca, jakie w nim odgrywa dziedzictwo żydowskie.