Archeologia na wyrywki
Paweł Jasienica

Pisana w latach 1953-1956 ,,Archeologia na wyrywki", należąca do cyklu reportaży archeologicznych Jasienicy, stanowi w pewnym sensie kontynuację ,,Świtu słowiańskiego jutra" (1952, 1954), wydanego w latach późniejszych jako ,,Słowiański rodowód". Autor wraca w znane już sobie miejsca, gdzie wciąż trwają prace wykopaliskowe. Ponownie zjawia się więc w Biskupinie, a także w Gdańsku i Opolu. Ogląda też pozostałości pogańskiego kręgu kultowego na Górze Sępiej (dawnej Raduni), opisuje magiczne zwyczaje Ślązaków przedstawione w XIII-wiecznym dziele brata Rudolfa, cystersa z klasztoru w Rudach. Wraz z uczestnikami ekspedycji poszukuje śladów historycznych Grodów Czerwieńskich - w Gródku Nadbużnym (dawny gród Wołyń), Czermnie (Czerwień) i Sąsiadce (Sutiejsk); przypomina pionierskie prace Zoriana Dołęgi Chodakowskiego, który przed ponad stuleciem badał grodziska w widłach Huczwy i Bugu. Relacjonuje dzieje Staropolskiego Okręgu Przemysłowego, najstarszego i największego ongiś regionu górniczo-hutniczego na ziemiach polskich. Odwiedza także wsie kurpiowskie, kreśląc zarazem obraz prowincjonalnej Polski z wczesnych lat pięćdziesiątych.

Wykopaliska archeologiczne, pisze Jasienica, ,,odsłaniają dowody, że dzieje Polski są dłuższe i bogatsze, że sama Polska bardziej dostojna i wspaniała, niż się to komukolwiek dawniej wydawało".

Paweł Jasienica, właśc. Leon Lech Beynar (1909-1970) Odznaczony pośmiertnie w 2007 roku Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski - historyk, eseista, publicysta; autor słynnej syntezy dziejów Polski przedrozbiorowej (,,Polska Piastów", ,,Polska Jagiellonów", ,,Rzeczpospolita Obojga Narodów"). Uczestnik kampanii wrześniowej, oficer Armii Krajowej; po wojnie represjonowany. Od 1959 roku wiceprezes ZLP; ostatni prezes Klubu Krzywego Koła (1962). W 1964 jako jeden z 34 intelektualistów podpisał protest przeciwko polityce kulturalnej władz PRL. Od 1966 wiceprezes polskiego PEN Clubu. W 1968 wystąpił w obronie represjonowanych studentów, co spowodowało zakaz publikacji jego prac.

Nota wydawnicza Niniejszy zbiór reportaży archeologicznych - kolejny z cyklu po "Świcie słowiańskiego jutra" (1952, 1954) - oparto na pierwszym, a zarazem jedynym jego wydaniu, przygotowanym przez Książkę i Wiedzę w 1956 roku.

,,Wizyty na wykopaliskach nie skończyły się w roku 1951, weszły mi raczej w nałóg - pisał w "Słowiańskim rodowodzie" (1961, 1965). - O późniejszych - w Wielkopolsce, na Śląsku, Kurpiach, Grodach Czerwieńskich i w Kielecczyźnie - opowiada książka "Archeologia na wyrywki". Ukazała się w roku 1956 i ze względu na trzytysięczny nakład jest mało znana, chocia ż osobiście uważam ją za znacznie lepszą od "Świtu słowiańskiego jutra", który osiągnął tysięcy dwadzieścia i całkowicie się rozszedł".

"Archeologia na wyrywki" to pokłosie wypraw Pawła Jasienicy na wykopaliska . w Biskupinie, Opolu, Gdańsku i historycznych Grodach Czerwieńskich, głównie w latach 1952-1955, oraz odwiedzin obozu etnograficznego na Kurpiach. Dołączenie do książki rozdziału opisującego ,,dni wczorajsze" Zagłębia Staropolskiego ,,wynikało - jak pisze we wstępie profesor Zbigniew Bukowski - z panującej wówczas tendencji do rozpatrywania dziejów... w kontekście , którym to studiom patronował Instytut Historii Kultury Materialnej PAN".

Przy opracowywaniu tekstu unowocześniono pisownię, zachowując charakterystyczne dla pisarstwa Jasienicy formy językowe. Poprawiono też drobne nieścisłości w cytatach, datach (np. datę śmierci Zoriana Dołęgi Chodakowskiego) i pisowni nazwisk. Dodano nieliczne przypisy, oznaczając je cyferkami - przypisy autora oznaczone zostały gwiazdkami.

Spis rzeczy Na początku był Biskupin... prof. Zbigniew Bukowski W Wielkopolsce i na Pomorzu Barwy ginącej puszczy Tradycje śląskiego obyczaju Nad Huczwą i Bugiem Dni wczorajsze staropolskiego okręgu Nota wydawnicza Indeks osób Indeks nazw geograficznych i etnicznych

Informacje dodatkowe o Archeologia na wyrywki:

Wydawnictwo: Prószyński i S-ka
Data wydania: 2016-03-29
Kategoria: Popularnonaukowe
ISBN: 9788380974838
Liczba stron: 216