Lida
Aleksander Jurewicz

,,Z trudem podnosiłem opadające powieki. Jeszcze tylko wiatr zaszeleścił w pierwszych opadłych liściach jak płozy dziecinnych sanek po zamarzniętym śniegu. Ten ptak znowu załkał przez sen, a może to jakieś słowo w jednej z kopert zatkniętych za obrazem, oderwało się od pozostałych i wchodziło w nasze sny bolesnym albo radosnym wspomnieniem, może otuchą, może przywołaniem. I zrobiło się tak cicho, że można było usłyszeć, jak mamie na policzkach wysychają łzy." ,,Lida" Aleksandra Jurewicza to klasyczny przykład prozy poetyckiej, przywodzący skojarzenia z takimi dziełami jak ,,Sklepy cynamonowe" Schulza, ,,Bohiń" Konwickiego czy ,,Dolina Issy" Miłosza. W tych skojarzeniach nie chodzi jedynie o piękno języka i rytm poetyckiej niemal frazy i lirycznego obrazowania, jak w zacytowanym wyżej fragmencie, ale przede wszystkim o podobną jak u wspomnianych mistrzów próbę podzielenia się z czytelnikami refleksją nad uwikłaniem losów jednostek w historię. Tytułowa Lida to miasto na Białorusi, wcześniej leżące na terytorium Polski, miasto z bogatą historią, sięgającą XIV wieku, Jurewiczowi posłuży jako tło do poruszenia wątków repatriacyjnych. Ta niewielkich rozmiarów książka, jest prawdziwą perłą wśród tekstów poruszających tematykę kresową, poprzez które ich autorzy próbują poradzić sobie z przesiedleńczymi traumami, gdzie wrażliwość czy po prostu zwyczajne, proste życie mieszkańców spornych terenów wystawiane były na nierówną walkę z brutalnym walcem historii. Snuje swoją opowieść Jurewicz z dwóch perspektyw czasowych, nie kryjąc przy tym autobiograficznego charakteru przywoływanych wydarzeń. Perspektywą wiodącą są wspomnienia pięcioletniego Alika, który, co zrozumiałe, nie jest w stanie dokonać analizy wydarzeń, których staje się uczestnikiem. Dzieli się z czytelnikiem głównie emocjami, obrazami z rodzinnego domu w wiosce nieopodal tytułowej Lidy, gdzie mieszkał z rodzicami i dziadkami niczym w mitycznej arkadii, z którą rozstanie opisuje w pierwszej części powieści. Perspektywa dziecka pozwala narratorowi, choć bardziej stosowne byłoby chyba w tym przypadku określenie podmiot liryczny, na rozwinięcie całego diapazony uczuć i doznań, bez obawy o popadnięcie w czułostkowość. Bardziej powściągliwy jest narrator trzydziestoparoletni, który dopowiada kolejne wątki, uzupełniając obraz o brakujące kawałki. Posiłkuje się listami babci Malwiny i poetyckimi wstawkami dotyczącymi wydarzeń, o których nie sposób było opowiedzieć w inny sposób. ,,Sen już się spełnia, ból już nie boli./ Babcia na progu tak bardzo krucha, chleb / trzyma w ręku i szklankę bimbru - nie zmyłam - / mówi - tej krwi z podłogi gdy / skaleczyłeś nogę w ogrodzie, wejdź już / do domu, nie byłeś tutaj przecież / tak dawno, już nie pamiętasz / chyba niczego..." Otóż przeciwnie, pamięta wszystko, mógłby zakrzyknąć Alik, Aleksander, bohater i narrator ,,Lidy". Obraz jego samego pięcioletniego w marynarskim ubranku uszytym przez ojca, stojącego na lidzkim dworcu kolejowym i czekającym na pociąg do tajemniczej ,,Polszy", budzącej grozę nie tylko u niego, ale u całej rodziny, na zawsze pozostanie w jego świadomości. Tym obrazem dzieli się Jurewicz z czytelnikiem w sposób wyjątkowo przejmujący, szalenie przy tym poetycki, brzemienny w szersze konteksty i dzięki poetyckiej formie pozostawiający sporo miejsca dla wrażliwości czytelnika. Należy przy tym nadmienić, że, choć jest to proza wymagająca skupienia, nie jest hermetyczna czy trudna w odbiorze. Bez trudu można poddać się jej nostalgicznemu urokowi, zwłaszcza jesienną, szarą porą. Powieść ta pierwotnie wydana została nakładem paryskiej Kultury i w 1991 uhonorowana została nagrodą Czesław Miłosza. Wydawnictwu ,,Latarnia" należą się więc ogromne wyrazy uznania, że wznowiło tę wyjątkową pozycję.

(Kliknij aby rozwinąć opinię)

Aleksander Jurewicz napisał powieść bardzo emocjonującą. Opowiada o tęsknocie za tym co utracone i co już nie powróci. Czy zdarzyło Wam się kiedyś wyjechać z miejsca, które myśleliście, że już na zawsze będzie Waszym domem? To spotkało Alika, pięcioletniego chłopca, który jest głównym bohaterem książki. Dostrzegamy świat jego oczami, ból i smutek z powodu przymusu opuszczenia miejsca zamieszkania. Z Białorusi wyjeżdża do Polski. Nowe miejsce, brak akceptacji ze strony innych dzieci, to spotyka go w nowym miejscu. "Dlaczego więc ja? W czym byłem podobny, że mówiono tak na mnie z odrazą i niechęcią? Nigdy nie pozwolili mi pograć, zawsze zabrakło dla mnie pary, mój kij do palanta wydawał im się niedobry i któryś z nich łamał go na swoim kolanie i rzucał mi pod nogi: - "Idź ty, kacap..." - odpychali, czasami ktoś mocniej uderzył w plecy albo kopnął." Jak kilkuletnie dziecko ma sobie poradzić z taką sytuacją? Choć wyjechał z rodzicami tęskni na bliskimi, za tym co zostało tam, gdzie jego serce. Dlatego, kiedy jest już dorosły postanawia wrócić nie tylko do wspomnień, ale również do ukochanego kraju. Zastanawia się czy wszystko będzie takie samo jak wtedy kiedy był małym dzieckiem. Ile od tego czasu się zmieniło? Lida to niezwykła powieść o tęsknocie, tęsknocie za ciepłem rodzinnego domu. Autor w piękny sposób przekazał swoje emocje, które da się odczuć na każdej stronie powieści. Książka nie jest łatwa w odbiorze, gdyż wpleciona została mowa kresowa, którą mnie osobiście ciężko się czytało. Potrzeba całkowitego skupienia, by oddać się lekturze. Pojawiają się w niej również wiersze. Zapewne każdemu z Was chociaż raz zdarzyło się poznać osobę, która musiała opuścić swoje miejsce na ziemi, albo przynajmniej znalazła się w nowym otoczeniu i spotkała się z brakiem akceptacji ze strony innych osób? A może sami znaleźliście się wśród takich, którzy dokuczali takim osobom? Zastanawialiście się, jak taka osoba się czuje? Co przeżywa? Ile już musiała doświadczyć? Nie dość, że los ją zmusił do opuszczenia domu, to jeszcze w nowym zamiast móc się zaaklimatyzować, walczy z szyderczości innych osób. A co by było, gdybyśmy to my znaleźli się na jej miejscu? Czy byłoby nam miło? Nie sądzę. Nie należy oceniać człowieka po wyglądzie, każdemu należy dać szansę na normalne życie, bo każdy na taką szansę zasługuje. Lida została uhonorowana rok po wydaniu nagrodą Czesława Miłosza, co wcale mnie nie dziwi, gdyż w pełni na tę nagrodę zasługiwała. Wierzcie mi, że to niezwykle wartościowa książka, do której przeczytania jak najbardziej Was zachęcam.

(Kliknij aby rozwinąć opinię)