Recenzja książki: Dracula

Recenzuje: Adrianna Michalewska

Jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych symboli literatury i filmu grozy. Bez niego nie byłoby świata wampirów, żywych trupów i nietoperzy ssących ludzką krew. Rozsławił Rumunię bardziej niż jakikolwiek inny syn tego narodu. To dla niego do zamku w Bran wciąż ciągną wycieczki złaknionych grozy turystów. Był i jest sławny, choć to zła sława, wyrosła z okrucieństwa i grozy.

Drakula. Vlad Tepes, syn Vlada Diabła. Podobno za jego czasów przy wołoskich studniach były złote kubki do czerpania wody. Nikt nigdy żadnego nie ukradł, bo kara za taki występek była okrutna. Tak mówią Rumuni.

A co mówi historia?

W najnowszej książce Matei Cazacu poznajemy księcia, który walczył o przetrwanie swego księstwa, wciśniętego, niczym bufor, pomiędzy dwie potęgi. Uwięziony pomiędzy chrześcijaństwem a islamem, pomiędzy Europą a Azją, wybierał drogi, które kształtowały jego politykę. Jak udowadnia Cazacu, nie był ani bardziej okrutny, ani bardziej wyrafinowany w swoich działaniach niż mu współcześni. Jedynie zła legenda, w dużej mierze ukształtowana przez propagandowe działania wrogów, stworzyła obraz okrutnika i mordercy z piekła rodem. Stugębna plotka nie zapewniła Vladowi księstwa na zawsze, ale zagwarantowała mu sławę, która sięga daleko poza granice księstwa, jakim kiedykolwiek władał.

Znany z literatury popularnej i naukowej, z filmów i baśni, z wszelakich wariacji, którym początek dały zapiski z XV wieku i późniejsze historie, przeobrażające i wypaczające obraz wielkiego Vlada, w naszej wyobraźni istnieje głównie jako postać stworzona przez irlandzkiego pisarza, Brama Stokera. Drakula, rumuński arystokrata, wypijający krew angielskich dziewcząt, starzejący się mężczyzna, uwięziony pomiędzy dwoma światami, umarłych i żywych, marzący o wieczności, uwiązany w przeszłości. Nieszczęśliwy i siejący grozę. W rzeczywistości, jak pokazuje książka Cazacu, to człowiek o wielu talentach, politycznie rozważny, odważny do granic. I, jak to zwykle bywa, ofiara swoich czasów.

Nie był aż tak potężny, ani tak bogaty, jak sugeruje jego legenda. Przez całe życie walczył o odzyskanie księstwa, które utracił jego ojciec. Panował krótko i zmarł, zamordowany przez zdrajcę. Zanim do tego doszło, wiele lat spędził na wygnaniu, uwięziony w areszcie domowym. Istnieje w ludzkiej świadomości dlatego, że jego polityczni przeciwnicy doceniali Vlada jako sprawnego stratega. Nie mogąc go pokonać mieczem, pokonali go słowem. Nie przewidzieli tylko tego, że pisząc fałszywą historię księcia Drakuli, zapewnili mu nieśmiertelność.

Książka Matei Cazacu to barwna, doskonale opisana historia XV wieku, którym wstrząsały walki o ponowne polityczne kształtowanie się Europy. Wyraźnie naszkicowane tło społeczne i obyczajowe Siedmiogrodu oraz jego okolic, dokładne, ale nie nużące opisy politycznych relacji, precyzyjnie wyjaśnione powiązania pomiędzy grupami zamieszkującymi Wołoszczyznę i Siedmiogród, tworzą spójną całość, którą można potraktować jak barwną, doskonale utkaną mozaikę, opowieść o minionym świecie, gdy trzeba było nie tylko sprytu i siły, ale też wielkiej odwagi, aby zachować polityczną niezależność.

Ta książka pozwala nam spojrzeć nie tylko na Drakulę, ale również na Rumunię jak na świat, który został zafałszowany, sprowadzony do jarmarcznej ciekawostki, opowieści wieczorową porą, którą straszy się niesforne dzieci. Tymczasem drugie dno tej historii wydaje się znacznie ciekawsze, obfituje w opowieści, które aż kipią odwagą i działaniem znanym z najbardziej bohaterskich legend o wojowniczych władcach średniowiecznej Europy.

Bardzo polecam tak odczytaną historię Vlada Drakuli. Pomimo szeregu książek, które powstały na temat wielkiego księcia (bibliografia załączona do książki liczy trzy strony przywołanych pozycji), temat wydaje się wciąż żywy i konstruowany na nowo. W książce Cazacu Vlad jest bardziej ludzki niż kiedykolwiek wcześniej. Pozbawiony upiornej legendy, budzi szacunek i współczucie. To na nie zasługuje bardziej niż na mit o krwiopijcy, polującym nocami na blade dziewice.