Recenzja książki: Dobry kłamca

Recenzuje: Anna Globisz

Żyjemy w kłamstwie, taki jest ten świat. Nieważne, czy sprzedajesz używane samochody, jesteś premierem, czy specjalistą od zmian klimatycznych. Tak już jest. Prawda ma drugorzędne znaczenie.

Zanim Nicholas Searle został pisarzem, przez ponad dwadzieścia lat pracował w brytyjskiej administracji publicznej, a później także dla rządu Nowej Zelandii. Jego powrót do kraju w  2011 roku zbiegł się z próbą sił w twórczości literackiej, której owocem jest debiutancki Dobry kłamca.

Głównymi bohaterami swojej powieści uczynił Searle staruszków: Roya-oszusta (także matrymonialnego) oraz majętną wdowę Betty, kolejną ofiarę mężczyzny. Para poznaje się na portalu randkowym, a ich znajomość bardzo szybko rozkwita – gdy mężczyzna wprowadza się do nowo poznanej kobiety, ma wrażenie, że jego ostatnie oszustwo będzie dziecinnie łatwe - tym bardziej, że na swoim koncie ma on o wiele bardziej mroczne dokonania: między innymi zdradę własnych rodziców w czasach hitlerowskich.

Szybko okazuje się jednak, że nie tylko on ma wiele "za uszami". Również kobieta nie ma wobec niego czystych zamiarów – jej cel jest jednak o wiele trudniejszy do zrealizowania niż zwykłe oszustwo Roya, który pragnie tylko wyłudzić pieniądze. Betty musi wykazać się większą chytrością, czujnością i zaangażować musi osoby postronne. Kobieta musi udawać, że dała się wciągnąć w grę Roya, jednocześnie prowadząc własną.

Motywacje bohaterów są czytelne niemalże od samego początku, jednak to pobudki Betty okazują się dużo bardziej interesujące. Sama kobieta wydaje się wybitnie uzdolniona – jest w  stanie przechytrzyć nawet króla oszustów, za jakiego uważa się Roy, udając przy tym osobę lekkomyślną i łatwowierną. Klasyka - a jednak wiekowy już bohater dał się podejść.

Searle portretuje swych bohaterów bardzo dokładnie – pokazuje ich zarówno w wieku starczym, kiedy już, nękani chorobami i obarczeni doświadczeniami podeszłego wieku, decydują się na wspólne zamieszkanie – każde z sobie tylko znanych przyczyn; jak i rysuje czasy ich młodości, a nawet wczesnego dzieciństwa, kiedy to ich losy splotły się po raz pierwszy.

Searle stworzył powieść, w której przeszłość po latach dopomina się o swoje – pragnie prawdy i zadośćuczynienia, które możliwe będą jedynie wówczas, gdy na jaw wyjdą wszystkie dowody, a winny przyzna się do popełnionych czynów.

Dobry kłamca nie jest ani thrillerem w czystej postaci, ani też dreszczowcem psychologicznym, jak klasyfikuje go wydawca. To raczej dobrze rozegrana partia literacka, w której stawką jest obnażenie prawdy o wydarzeniach zamierzchłych. Owszem – znajomość psychologii jest tu niezwykle istotna, ważniejsze są jednak przebiegłość i dobre wykorzystanie słabości przeciwnika, oparte na obserwacji jego zachowania. Jako powieść z wątkiem psychologicznym można sklasyfikować Dobrego kłamcę z powodzeniem, jednak zbyt wiele elementów typowych dla thrillera zostało tutaj pominiętych (dreszcz emocji nie towarzyszy czytelnikowi ani razu, powoduje nami raczej ciekawość; próżno szukać także w powieści dynamicznej akcji), by móc mówić o tak jednoznacznym dopasowaniu gatunkowym. Tajemnica, owszem, pojawia się w powieści, jednak bardzo szybko zostaje przez autora wyjaśniona, przekreślając na dobre atmosferę napięcia. Dobry kłamca jest raczej historią z pogranicza - z pogranicza także tekstów o charakterze szpiegowskim.

Publikacja Searle’a to dobra powieść. Podczas lektury czytelnik ćwiczyć może swój zmysł obserwatorski i przy której bawić się będzie przednio. Odkrywanie kolejnych kłamstw nie stanie się jednak jego udziałem – tu autor wszystko ujawnia punkt po punkcie, wyjaśnia co, kiedy i dlaczego miało miejsce, nie pozostawiając pola do popisu odbiorcy i odzierając go z możliwości samodzielnego wyciągnięcia wniosków.

Całkiem smaczny to debiut, który przypadnie do gustu przede wszystkim miłośnikom tekstów nieoczywistych, z dobrze zarysowanymi bohaterami.