Kundle
Katarzyna Groniec

To już czwarta książka z pięciu nominowanych w tym roku do nagrody Gombrowicza. A ja mam wrażenie, że czwarty raz czytam tę samą książkę. Każda z nich w poetycki (absolutnie żaden powieściowy, fabularny) sposób opowiada o ludziach w Polsce wykluczonych - takim, którym w życiu nie wyszło, o biednych, głodnych, niewykształconych, chorych (z niepełnosprawnością fizyczną lub psychiczną), bezradnych, nieszczęśliwych itp. U Groniec to o ludziach ,,skundlonych" - nie moje określenie, tylko autorki. Słowo ,,kundel" w odniesieniu do jakiejkolwiek osoby nie niesie w sobie nic, co byłoby naznaczone szacunkiem.  W naszym języku jest to określenie o mocno negatywnym zabarwieniu.  Bohaterowie Groniec to (zgodnie z jej nazewnictwem) takie sobie istoty, które żyją, bo żyją, każdy ma jakąś historię, ale nikogo to nie obchodzi (Groniec obchodzi) i, z góry z racji środowiska, z którego pochodzą skazani na niepowodzenia życiowe. Tym razem to mieszkańcy Śląska, małej miejscowości Toszek.  Ważną rolę oczywiście odgrywa tygiel kulturowy - Ślązacy, Niemcy, Żydzi, Romowie. Ich historie są fragmentaryczne, rozrzucone na kartach tej książki w porządku, który rozumie pewnie tylko autorka i trzeba je sobie poskładać. A najlepiej robić notatki i po zakończeniu książki przeczytać ją jeszcze raz.  Mnie się one jakoś ułożyły, ale nie przyczyniło się to do większego docenienia tego zbioru epizodów z życia wielu bohaterów.

Po tych ,,gombrowiczowskich" literackich nominacjach, gdybym nie mieszkała w Polsce miałabym obraz kraju ,,nędzy i rozpaczy", zamieszkanego przez ludzi nieszczęśliwych, bez szans, bez możliwości, gdzie bieda wyłazi z każdego kąta, a co najmniej połowa społeczeństwa to niewykształceni potencjalni kryminaliści lub pacjenci szpitali psychiatrycznych. O co tym debiutantom chodzi? Nie rozumiem! 

Katarzyna Groniec kojarzy mi się z osobą subtelną i jednocześnie charakterną. I taka też wydała mi się ta książka. Mnóstwo jest w niej delikatności i poetyckości, co nie wyklucza dosłowności czy wręcz dosadności. Autorka prowadzi nas przez losy mieszkańców miasteczka na Śląsku, czym pokazuje wielokulturowość miejsca, rys charakterologiczny bohaterów i ogólną specyfikę miasteczka. Czytało mi się to szybko i z ciekawością, chociaż Śląsk jest dla mnie zupełnie nieznany, żeby nie powiedzieć, że egzotyczny. Katarzyna Groniec traktuje opisane osoby z ogromną czułością, ale również nie wybiela ich i nie upiększa. Charakter książki wydał mi się podobny do nagrodzonej Nike powieści Zyty Rudzkiej, z tym że "Kundle" są napisane w stylu zdecydowanie bardziej literackim. Dla mnie było to bardzo ciekawa lektura i sprawiła mi sporo przyjemności.