Judy Budnitz

Judy Budnitz - biografia, życie i twórczość

Judy Budnitz urodziła się w 1973 roku. Dorastała w Atlancie, w stanie Georgia. Ukończyła studia humanistyczne na Harvard University oraz New York University. Otrzymała stypendium pisarskie Fine Arts Works Center w Provincetown, uczyła creative writing na uniwersytecie w Columbia i Brown. Obecnie mieszka w Nowym Jorku.

Jej opowiadania publikowane były w licznych antologiach, między innymi 25 and Under, Prize Stories 2000: the O. Henry Awards, Best American Nonrequired Reading 2003, and Lost Tribes,, oraz wydanej po polsku antologii prozy młodych amerykańskich pisarzy Poparzone dzieci Ameryki. Teksty Budnitz ukazywały się również w najbardziej prestiżowych magazynach: „The New Yorker”, „Harper’s”, „McSweeney’s”, „The Paris Review”, „Fence”. W trakcie studiów zajmowała się także tworzeniem krótkich filmów animowanych, z których najbardziej znany jest Hershel, dotyczący tematyki Holocaustu. Jest także autorką rysunków dla „Village Voice.”


Twórczość:

Zadebiutowała  w wieku dwudziestu czterech lat zbiorem opowiadań Flying Leap (1998) i od razu została uznana za  jedną z najzdolniejszych pisarek młodego pokolenia z nurtu reprezentowanego między innymi przez Davida Fostera Wallace’a. Nurt ten porzuca realizm i „nieznośne ograniczenia prawdopodobieństwa”, charakteryzujące opowiadanie amerykańskie lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych, na rzecz niczym nie skrępowanej wyobraźni, eksperymentów, elementów magii. W 1999 roku ukazała się jej debiutancka powieść Gdybym ci kiedyś powiedziała, która znalazła się na shortliście prestiżowej Orange Prize w roku 2000. W roku 20005 wydała kolejny zbiór opowiadań zatytułowany Nice Big American Baby.

Opowiadania Budnitz charakteryzuje bogactwo wyobraźni, element szaleństwa i nieprawdopodobieństwa, a jednocześnie dotykają ważnych aspektów życia i zmuszają do myślenia. Pisarz Tom Perota określił jej styl jako „nie-realizm”: skomplikowane zarówno na poziomie fabuły i języka, wykorzystujące elementy baśni, horroru, czarnego humoru. Wielokrotnie ukazuje swoich bohaterów w sytuacjach, które choć baśniowe, wydobywają ich ludzkie słabości i głęboko skrywane ciemne strony osobowości. Oprócz takich „współczesnych przypowieści”, Budnitz tworzy też mistrzowskie i poruszające teksty oparte na precyzyjnej obserwacji rzeczywistości, między innymi znane polskim czytelnikom opowiadanie Chlust, o siłach i słabościach relacji w typowej amerykańskiej rodzinie. Budnitz świetnie buduje dialogi, jej styl jest obrazowy, a ton pewny i klarowny, niezależnie od tego, jak niespotykane treści przedstawia.

Jedno z opowiadań z tomu Flying Leap rozpoczyna się zdaniem: “Czasami niektóre rzeczy dzieją się nie tak, jak przewidywaliśmy”. To proste spostrzeżenie – niejednokrotnie doprowadzone do skrajności – można uznać za tezę jej pisarstwa. Osadzone w dobrze znanej scenerii charakterystycznej dla życia amerykańskiej klasy średniej (małomiasteczkowe bary, autobusy, parki), rozwijają się w zupełnie niespodziewanym kierunku. Często dotyka też tematu relacji między rodzicami i dziećmi, a szczególnie obecnych w nich pretensji i poczucia winy, na przykład w opowiadaniu Guilt (Wina), w którym rodzina zmusza młodego człowieka, by ofiarował swoje serce do przeszczepu niezbędnego dla uratowania życia jego matki. Bohater początkowo broni się przed tą absurdalną prośbą, lecz w końcu ulega, stwierdziwszy, że „szybka operacja będzie o tyle prostsza, niż gdybym miał przez resztę życia odpłacać za te wszystkie rzeczy, którymi w swoim przekonaniu mnie obdarowała.”

Autorka o swojej debiutanckiej powieści:

O elementach baśniowych:
„Język pierwszej części powieści, narracji Ilany rozgrywającej się w jakimś niedookreślonym, nienazwanym kraju wschodnioeuropejskim, kreuje świat rodem z baśni, oparty na powszechnie znanych symbolach i motywach. Zapożyczałam elementy z różnych baśni i opowieści ludowych, na przykład jedna z postaci, wiedźma, wywodzi się ze wschodnioeuropejskich bajek o Babie Jadze. Podkradałam więc tego rodzaju drobiazgi, ale nic, żadna część powieści nie opiera się na moim własnym doświadczeniu”.

O bohaterkach:
„Chciałam sportretować je w taki sposób, aby ukazać zarówno podobieństwa, jak i różnice między nimi. Do pewnego stopnia są do siebie podobne, ale u każdej inny element osobowości jest niemal przesadnie uwypuklony. Każda z nich jest na swój sposób bardzo silną osobowością, tyle że skupioną na innym aspekcie rzeczywistości. Chciałam też, by każda kolejna była coraz bardziej skupiona na świecie wewnętrznym – coraz bardziej wewnętrznie skomplikowana, wręcz powykręcana. Dlatego świat Mary ogranicza się prawie wyłącznie do jej umysłu”.

O inspiracjach:
„Pomysł na ukazanie kilku pokoleń pojawił się po lekturze Stu lat samotności  Marqueza. Ale główny temat powieści nawiązuje do problemu bycia świadkiem – mam na myśli ocalałych z Holokaustu.... Za dziesięć, dwadzieścia lat nie będzie już naocznych świadków. Pozostaną tylko dokumenty, zdjęcia i inne ślady. Jestem przekonana, że tacy świadkowie są najbardziej wiarygodnym źródłem wiedzy, choć z drugiej strony są też najbardziej niepewni, gdyż z samej definicji są niezwykle subiektywni. Dlatego w powieści chciałam odpowiedzieć na pytanie, jak dotrzeć do prawdy. Narracja prowadzona jest przez różne kobiety i czytelnik poznaje różne punkty widzenia. Czasami przeczą sobie nawzajem, ale chciałam spróbować zmusić czytelnika, żeby sam decydował, która bohaterka jest najbardziej wiarygodna”.

Krytyka o Gdybym ci kiedyś powiedziała::
„Porównywana do twórczości Angeli Carter, Gdybym ci kiedyś powiedziała jest opowieścią o emigracji, ale przede wszystkim o kobietach i sile opowieści, a także o wykorzenieniu. Świat stworzony przez Budnitz funkcjonuje na granicy fantazji i realizmu, zaludniany jest przez niezwykle silne postaci kobiece, prawie pozbawiony mężczyzn (...) W narracji głównej bohaterki przeszłość i teraźniejszość w magiczny sposób stają się jednym”. (The Guardian)

„Debiutancka powieść Judy Budnitz nie jest zwyczajną opowieścią o emigracji. Dobrze znana podróż ze Starego do Nowego Świata staje się w jej opisie magiczna, staje się baśnią o Illanie, odważnej dziewczynie z małej wschodnioeuropejskiej wioski, która buntuje się przeciwko swojej matce i wyrusza podróż przez świat rodem z ludowych baśni, by zakończyć ją w Ameryce. Narracja Ilany jest hipnotyzująca,  tak że nawet jej najbardziej prześmiewcze i wręcz komediowe opowieści brzmią prawdziwie. Jednak w drugiej części powieści, gdy swoje własne opowieści przedstawiają jej córka, wnuczka i prawnuczka – prawdziwość słów Illany zostaje zakwestionowana. Po lekturze powieści czytelnik pozostaje pod wrażeniem bycia zmanipulowanym – i oczarowanym – mistrzostwem opowieści”.

„Jest to przejmująca, sugestywna opowieść o walce człowieka z brutalnością, o napięciu między pamięcią a historią, o pragnieniu przechowywania w pamięci i potrzebie zapomnienia. Przetykana metatematycznymi wahaniami, przekonującym czarnym humorem, pisana prozą prostą lecz pełną mocy, powieść ta rzuca wyzwanie zawartemu w niej stwierdzeniu, że niektóre historie opierają się opowiadaniu.” (The Observer)