Tadeusz Różewicz

Tadeusz Różewicz - biografia, życie i twórczość

Tadeusz Różewicz urodził się 9 października 1921 r. w Radomsku.

Tadeusz Różewicz - młodość i dzieciństwo

Już od wczesnej młodości pasjonował się literaturą, czytał liczne czasopisma literackie, takie jak: "Pion", "Wiadomości literackie", "Kuźnia Młodych", "Skamander" czy "Okolica Poetów". Już w trakcie nauki w Gimnazjum Społecznym im. Feliksa Fabiańskiego w Radomsku pojawiają się jego pierwsze publikacje. W 1939 r. jeden z jego wierszy ukazuje się na łamach miesięcznika "Wymiary". W tym samym roku zadebiutował nie tylko jako poeta, ale także jako krytyk literacki, bowiem w "Czerwonych Tarczach" ukazał się jego artykuł wieszczący zwycięstwo awangardy pt.: "Poezja jadalna czy niejadalna".

Tadeusz Różewicz - II wojna światowa

Po ukończeniu gimnazjum poeta chciał kontynuować naukę w Liceum Leśniczym i Drzewiarskim, jednak wybuch wojny przekreślił te plany. Radomsko nie uniknęło bombardowań i Różewicz z rodziną musiał ratować się ucieczką. Powrócili do miasta po dwóch tygodniach i zastali mieszkanie splądrowane. Poeta był zmuszony do pracy fizycznej- początkowo jako magazynier i goniec w Zarządzie Miejskim w Radomsku, a następnie jako pracownik stolarni fabryki mebli giętych.

Jesienią 1943 r. rodzina Różewiczów przeprowadza się na przedmieścia Częstochowy. Tam kończy tajny kurs podchorążych. Działa w partyzantce pod pseudonimem "Satyr" (pod tym samym pseudonimem wydał swój debiutancki tom "Echa leśne"). W 1944 r. został oskarżony przez dowództwo obwodu AK o tzw. "propagandową dywersję". Czas wojny przyniósł mu osobistą tragedię- zginął jego brat Janusz.

Tadeusz Różewicz - życie po wojnie

Gdy wojna dobiegła końca, Różewicz przebywał z rodziną w Częstochowie. Chciał się dalej kształcić- marzył o studiach polonistycznych. Najpierw musiał jednak zdać maturę. Świadectwo dojrzałości otrzymał w lipcu 1945 r. Podjął studia na Uniwersytecie Jagiellońskim. Dostał się jednak nie na polonistykę, a na historię sztuki. Zgłębiał jednak samodzielnie tajniki poezji różnych autorów. Studiów nie ukończył- wyjechał z Krakowa w 1947 r. Ten okres pobytu w dawnej stolicy Polski był jednak dla niego bardzo owocny. Przede wszystkim nawiązał kontakty z licznymi pisarzami (można wymienić dla przykładu Staffa, Miłosza, Przybosia i Lema). Ten ostatni recenzował "Niepokój" (1947)- tom uznawany za właściwy debiut Różewicza.

Tadeusz Różewicz - odbiór przez czytelników

Jak ważna i niezwykła była w tym okresie jego poezja  (rok później Różewicz wydał kolejny tomik pt. "Czerwona rękawiczka") świadczyć może fakt, że Czesław Miłosz napisał w 1948 r. utwór "Do Tadeusza Różewicza, poety", w którym zawarł między innymi następujące słowa:

Chwała stronie świata która wydaje poetę!
Wieść o tym biegnie po wodach przybrzeżnych
gdzie na tafli we mgłach śpiąc pływają mewy
i dalej, tam gdzie wznoszą się i opadają okręty.
Wieść o tym biegnie pod górskim księżycem
i ukazuje poetę za stołem
w zimnym pokoju, w mało znanym mieście
kiedy zegar na wieży wybija godzinę.

Czytaj również: Czesław Miłosz – cytaty

To, oczywiście, nie jedyny dowód entuzjazmu, z jakim przyjmowane były utwory Różewicza.

Cechy poezji Tadeusza Różewicza

W czym tkwiła ich niezwykłość? Otóż wprowadzona została nowa poetyka. Jak pisze o niej Stanisław Burkot w książce Literatura polska w latach 1939-1999):

U jej podstaw leży "odpoetyzowanie" słowa, powrót do konkretu, zamienna asceza wypowiedzi. Sensy mieszczą się nie tylko w słowach, lecz także w konstrukcji wiersza, w jego wnętrzu.

Wróćmy jednak do biografii poety. W 1949 r. przeniósł się do Gliwic. Tam poślubił Wiesławę Kozłowską, którą poznał w czasach konspiracji. Na świat wkrótce przychodzą ich synowie- Kamil (1950) oraz Jan (1953). W tym czasie publikuje kolejne tomy poezji. Jednak sytuacja polityczna w kraju powoduje, że zdarzają się odmowy publikacji w czasopismach literackich.

W 1957 r. poeta wyjechał na stypendium do Paryża. Po powrocie czekało go bolesne wydarzenie- w lipcu zmarła jego matka. Żeby otrząsnąć się ze smutku, wyjechał pod koniec roku do Pragi.

Tadeusz Różewicz – teatr i Kartoteka

W 1960 r. ukazał się jego pierwszy dramat- Kartoteka. Od tego czasu opublikował liczne sztuki teatralne. Zdarzało mu się nawet igrać z konwencjami dramatu. Przełomem była już sama Kartoteka- bohater jest przecież całkowicie bierny. Ten brak działania pojawia się też w wielu innych sztukach. W Akcie przerywanym doszło do granic absurdu- Różewicz umieścił bohatera poza sceną (leży w łóżku z nogą w gipsie) i zażądał przedstawienia na scenie jego przeżyć! Inny rodzaj zabawy z konwencjami teatralnymi pojawił się w Przyroście naturalnym, który sam autor nazwał "Biografią sztuki teatralnej". Jest w nim określona przestrzeń, postacie i emocje między nimi, ale... nie ma dialogów! Różewicz pozostawił aktorom dowolność improwizacji - ważne tylko, żeby kwestie były zgodne z jego ogólnym zamysłem.

Czytaj również: Tadeusz Różewicz – cytaty

W 1968 r. Różewicz przeprowadził się do Wrocławia. Był stałym współpracownikiem miesięcznika "Odra". Do śmierci był płodny twórczo (już w XXI wieku ukazały się trzy jego książki poetyckie: "Nożyk profesora" (2001), "Szara strefa" (2002) i "Wyjście" (2004). Był laureatem wielu nagród i wyróżnień. Zmarł 24 kwietnia 2014 roku.

Kalina Beluch

Tadeusz Różewicz – bibliografia

Tadeusz Różewicz – poezja

1944 Echa leśne
1946 W łyżce wody
1947 Niepokój
1948 Czerwona rękawiczka
1950 Pięć poematów
1951 Czas który idzie
1952 Wiersze i obrazy
1954 Równina
1955 Srebrny kłos
1955 Uśmiechy
1956 Poemat otwarty
1957 Poezje zebrane
1958 Formy
1960 Rozmowa z księciem
1961. Zielona róża.
1961 Głos anonima
1963 Nic w płaszczu Prospera
1964 Twarz
1968 Twarz trzecia
1969 Regio
1974 Poezje zebrane
1977 Duszyczka
1987 Poezje
1991 Płaskorzeźba
1992 Nasz starszy brat
1996 Zawsze fragment
1998 Zawsze fragment. Recycling
1999 Matka odchodzi
2001 Nożyk profesora
2002 Szara strefa
2004 Wyjście

Tadeusz Różewicz: zbiory opowiadań

1953 Kartki z Węgier
1955 Opadły liście z drzew
1960 Przerwany egzamin
1966 Wycieczka do muzeum
1970 Śmierć w starych dekoracjach
1979 Próba rekonstrukcji

Tadeusz Różewicz: Dramaty

1960 Kartoteka
1961 Grupa Laokona
1962 Świadkowie albo nasza mała stabilizacja
1964 Akt przerywany
1964 Śmieszny staruszek
1964 Wyszedł z domu
1964 Spaghetti i miecz
1966 Moja córeczka
1966 Prolog do "Śmiesznego staruszka"
1968 Przyrost naturalny
1968 Stara kobieta wysiaduje
1970 Teatr niekonsekwencji
1971 Na czworakach
1974 Białe małżeństwo
1976 Odejście Głodomora
1978 O wojnę powszechną za wolność ludów prosimy Cię, Panie"
1979 Do piachu
1982 Pułapka
1991 Przerwana rozmowa
1994 Kartoteka rozrzucona