Recenzja książki: Zanim zawisły psy

Recenzuje: Kinga Młynarska

Zanim zawisły psy to pierwsza część trylogii z Nielsen Oxenem z roli głównej. Były komandos, wielokrotnie odznaczany najważniejszymi wyróżnieniami państwowymi, obecnie zmaga się z zespołem napięcia pourazowego. Z piedestału spadł na samo dno – nie potrafi podtrzymać żadnej relacji, jego jedynym przyjacielem, powiernikiem i towarzyszem niedoli jest Mr White, biały jak śnieg samojed. Bohater nie ma domu, kradnie resztki jedzenia, by przetrwać. Jest wyczerpany, nie może odpocząć, nocą bowiem dręczą go koszmary.

Niels postanawia uciec od zgiełku miasta, wyrusza więc ze swoim psem do kompleksu leśnego Rold Skov. Wydaje się, że w rozległym terenie trzydziestu lasów i tysiąca strumieni ujarzmi swoje demony, pogodzi się z przeszłością, stanie na nogi. Natura szybko weryfikuje umiejętności byłego żołnierza – mężczyzna zdaje sobie sprawę z tego, że wyszedł z formy, nie potrafi o sobie należycie zadbać. To jednak tylko dodaje mu motywacji. Podczas eksplorowania terenu dociera w okolice legendarnego zamku Nørlun, gdzie natyka się na ludzkie i zwierzęce zwłoki. W posiadłości ginie Hans-Otton Corfitzen – emerytowany ambasador, altruista, finansista, jeden z najważniejszych ludzi w Danii.

Oxen szybko staje się głównym podejrzanym. Jego kluczenie i butna postawa tylko potęgują wrażenie nieczystego sumienia. Do sprawy przydzielono najważniejszych funkcjonariuszy w kraju. Śledczy natychmiast docierają do powiązań między żołnierzem a dyplomatą. Okazuje się także, że Oxen miał związek z kolejną ofiarą. Jednak szef PET nie wierzy w winę byłego komandosa, ceni natomiast jego umiejętności i składa mu propozycję nie do odrzucenia – Niels ma prowadzić własne dochodzenie, a wsparcia udzieli mu Margarethe Franck. Do końca nie wiadomo jednak, jaką tak naprawdę rolę odegra Niels w tej sprawie. Czy będzie bohaterem, ofiarą czy zwykłym pionkiem?

Oxen rozpoczyna heroiczną walkę o odkrycie prawdy w świecie fałszu. Niełatwo wykonywać zadania, gdy każdy z bohaterów kłamie. Sam bohater czuje, że jest manipulowany, ale nie potrafi rozwikłać sieci powiązań między osobami, które spotyka na swej drodze. Jedno jest pewne – nie można ufać nikomu.

W Zanim… duże wrażenie robi duszna atmosfera powieści. Bohater, wplątany w sieć intryg, sam nie wie, czy działa dla dobra sprawy (by ująć prawdziwego mordercę) czy według z góry ustalonego planu (jako marionetka w rękach „układu”). Każdy jest tu podejrzany – politycy, funkcjonariusze policji na najwyższych szczeblach, bankierzy, ludzie „ze świecznika". To świat pełen brudów, niepokojących porozumień, niebezpiecznych znajomości, w którym dla osiągnięcia celów wykorzystuje się wszelkie dostępne sposoby. To przerażające (…), że istnieje władza tak wielka, że potrafi wymazać rzeczywistość – myśli w pewnym momencie bohater. Kto ją sprawuje? O tym trzeba przekonać się podczas lektury.

Jens Henrik Jensen powoli, acz konsekwentnie, rozpędza akcję powieści. Można pomyśleć, że celowe usypia czujność czytelnika, by potem z całą mocą go ogłuszyć. Jednak wnikliwy odbiorca zauważy przynajmniej część wskazówek ukrytych już w początkowej partii książki. Imponuje styl autora – zmieniający się wraz z rozwojem wydarzeń, dopasowany do opisywanych sytuacji. Jensen nie boi się dosadnych scen, z brutalną wręcz szczerością ukazuje akty bestialstwa, ale nie epatuje makabrą. Dla podkreślenia pewnych szczegółów używa m.in. poetyckich środków wyrazu. Pisarz nie zadowala się wyłącznie relacją i opisem – korzysta z czytelnych metafor, dzięki czemu podkreśla głębie omawianych kwestii.

Oczywiście głównym tematem jest związana z intrygą kryminalną władza, jej wpływ i możliwości. A także zespół stresu pourazowego – Oxen to modelowy przypadek PTSD. W naturalny sposób autor ukazuje, z czym tak naprawdę musi zmagać się były żołnierz, jak silne zaburzenia pozostawiło w nim wojenne piekło. W znaczących snach Nielsa pojawiają się postaci-symbole, na przykład Krowiarz, dziewczynka z lalką, starowinka z głową – ukazujące istotę tragedii działań zbrojnych. Jensen w tle dotyka kilku ważnych kwestii, jak na przykład sens wojen (najwięcej mówi się tu o konflikcie na Bałkanach), poświęcanie jednostek dla dobra ogółu, pojawiają się też tematy moralności, dziedzictwa, historii, społecznej niesprawiedliwości, skomplikowanych relacji międzyludzkich czy traum.

Książka Zanim zawisły psy zawiera powieści szpiegowskiej, sensacyjnej, psychologicznej oraz kryminalno-detektywistycznej. To zgrabne połączenie dostarcza czytelnikowi wiele wrażeń. Gdy akcja się już rozpędzi – tempo nie spada nawet na chwilę. Jensen nie pozwala się nudzić ani odbiorcy, ani bohaterom, którzy podróżują po niemal całej Europie w poszukiwaniu kolejnych tropów. To intryga sięgająca nawet do średniowiecznej historii, zakrojona na naprawdę szeroką skalę. Świetne wrażenie robi Niels Oxen, postać niejednoznaczna – wiele się o nim dowiadujemy, ale można odnieść wrażenie, że jeszcze więcej skrywa w zanadrzu, by nieustannie zaskakiwać w kolejnych tomach.