Recenzja książki: Bruno. Epoka genialna

Recenzuje: Danuta Szelejewska

Bruno Schulz, polski artysta żydowskiego pochodzenia, oryginalny, ale i niedoceniony, zaliczany jest do grona twórców cieszących się narastającym uznaniem. Każde jego dzieło – zarówno pisarskie, jak i plastyczne – opowiada o osobistych słabościach autora, o jego obsesjach, zawiłościach psychiki, pasjach oraz kompleksach. Książka Bruno. Epoka genialna jest wnikliwym studium przypadku, przedstawiającym postać Schulza w sposób obiektywny, bez najmniejszego nawet koloryzowania rzeczywistości.

Anna Kaszuba-Dębska, korzystając z wiedzy kilkudziesięciu świadków znających Schulza osobiście (listy, rękopisy, gazety), w interesujący sposób nakreśliła portret artysty. W czterech częściach publikacji opisała całokształt życia i działalności twórcy: dzieciństwo (dom rodzinny, zabawa i nauka, praca w sklepie, zdawane z wyróżnieniem egzaminy), lata spędzone w Cesarsko-Królewskim Gimnazjum w rodzinnym Drohobyczu (sukcesy w szkole i poza jej murami, wyprawy z przyjaciółmi, młodzieńcze miłości), beztroski czas w Truskawcu (lecznicze kuracje, malowanie i sprzedaż obrazów, spotkania literackie). Jest również zauroczenie freudowską psychoanalizą (pogłębiająca się depresja, kontakty z psychiatrami), fascynacja kinem (miłość do X Muzy będzie towarzyszyć Schulzowi już zawsze), nieustanne poszukiwanie własnego miejsca na ziemi (niespełnione marzenia o ASP, nauka w Miejskiej Szkole Sztuk Zdobniczych i Malarstwa w Warszawie, kontynuacja kariery w Berlinie, wystawy, odczyty).

Dzięki autorce czytelnik poznaje nadzieje Schulza na sukces w Paryżu i Wiedniu, jest świadkiem jego zachwytu grozą i horrorem. Wraz z nim zmaga się ze stresem, jaki w późniejszym okresie negatywnie odbił się na zdrowiu psychicznym Brunona. Towarzyszy mu podczas zakopiańskich wakacji, w czasie życia na uchodźstwie, wraz z nim powraca (z bagażem wojennych i artystycznych doświadczeń) do rodzinnego miasta. Są i kolejne wydarzenia: apostazja, dramat społeczności żydowskiej w getcie, śmierć Brunona poprzez strzał w tył głowy. W lekturze nie brakuje także obszernych wspomnień związanych z twórczością artystyczną (plastyczną i pisarską), określaną mianem „twórczości demonicznej”, która przepełniona jest dualizmem, scenami sadomasochistycznymi, aktami kobiecymi, mroczną atmosferą z ogromnym ładunkiem emocji.

Publikacja Wydawnictwa Znak jest lekturą wartą uwagi. Autorka (malarka) podołała zadaniu, jakiego się podjęła: udało jej się wydobyć głębię twórczości artysty do tej pory niedocenianego. Opowiedziała historię Brunona w sposób interesujący, zrozumiałym językiem, który wzbogaca wiedzę czytelnika o nieznane dotychczas szczegóły. Każdy rozdział poprzedzony został zapisanym kursywą cytatem. Mnóstwo cytatów jest również w tekście zwartym (zapisano je w wersji oryginalnej, bez poprawiania ortografii, interpunkcji oraz stylistyki). Tekst uzupełniają pochodzące z wielu źródeł czarno-białe zdjęcia (tylko jedno jest kolorowe), których spis zamieszczono na końcu książki. Pomocą służą przypisy końcowe, obszerna bibliografia (źródła tradycyjne, adresy stron internetowych, czasopisma), ułożony w porządku alfabetycznym Indeks osób. Na uwagę zasługuje również materiał dodatkowy: Opowiadania, eseje, recenzje Brunona Schulza, które ukazały się za życia pisarza.

Książka Bruno. Epoka genialna warta jest tego, by po nią sięgnąć. Czytelnik nie przeczyta jej jednym tchem. Czas, jaki trzeba przeznaczyć na lekturę, choć dłuższy, zaowocuje refleksjami związanymi z życiem i przemijaniem, z realizmem oraz marzeniami. Lektura jest okazją do poznania jednego z najwybitniejszych artystów ubiegłego wieku.

Tagi: biografie