Recenzja książki: Ocalona z Auschwitz. Pójdę za Tobą na koniec świata

Recenzuje: Danuta Szelejewska

Nazizm zakładał działalność prowadzącą do panowania nad światem. Jedną z jego form były masowe zbrodnie przeciw ludzkości, do których dopuszczano się w obozach zagłady. Ocalona z Auschwitz. Pójdę za Tobą na koniec świata to bolesna opowieść o tych, którym udało się wyjść z obozowego piekła, ale i o trudach życia poza obozem, gdy sen z powiek spędzały niepewność, strach oraz świadomość obecności czyhającego na każdym kroku zagrożenia.

Mieszkająca w odległości ośmiu kilometrów od Auschwitz (Poręba Wielka) rodzina Franciszki i Wawrzyńca Kuligów (Franciszka dołączyła do konspiracyjnej organizacji kobiet w Oświęcimiu, Wawrzyniec działał w szeregach Batalionów Chłopskich) – odczuwając potrzebę niesienia pomocy lagrowiczom – każdego ranka dostarczała im żywność i organizowała wsparcie (ponieważ niesienie pomocy więźniom oznaczało ryzykowanie życia, ów dobroczynny proceder niósł mnóstwo niebezpieczeństw). I chociaż z ucieczką z obozu pewnego mężczyzny, Jana Nowaczka, Kuligowie nie mieli nic wspólnego, zapłacili za udzielenie mu pomocy najwyższą cenę.

Przeżycia Kuligów posłużyły Ninie Majewskiej-Brown do napisania wzruszającej opowieści, w której relacje więźniów i świadków (zamieszczone w Aneksie) przeplatają się ze wspomnieniami dotyczącymi wydarzeń sprzed wybuchu wojny (życie w domach rodzinnych, dzieciństwo i młodość, ślub, dzieci, choroby, relacje sąsiedzkie), trudów codzienności podczas okupacji hitlerowskiej (bieda, ciężka praca, nękanie ze strony gestapo, ale i wzajemna miłość oraz bezinteresowna pomoc udzielana potrzebującym), aresztowania Franciszki, za którą – w słoneczny piątek 15 maja 1942 roku, gdy błękitne niebo zapowiadało piękny dzień – stawił się w obozie Wawrzyniec (niosące lęk obozowe dni i noce, malejąca odporność psychiczna, egzekucje uciekinierów, system zbiorowej odpowiedzialności dziesiątkujący osadzonych, niszczenie dowodów) oraz życia po zwolnieniu z obozu (w Posłowiu opisano dalsze losy bohaterów).

Ocalona z Auschwitz to prawdziwa historia, którą potwierdzają nie tylko żyjący do dnia dzisiejszego członkowie rodziny Kuligów, ale również dokumenty Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu oraz zamieszczone w Aneksie relacje byłych więźniów i świadków. Poruszają czytelnika egzystencjalne przemyślenia Jana Nowaczka (wskutek jego zdrady życie straciło ponad sto osób, a on sam nie odczuwał z tego powodu wyrzutów sumienia), dylematy więźniów, uciekinierów i tych, którzy angażowali się w planowanie ucieczek, mnożące się pytania oraz pretensje do Boga. Autentyczności przedstawionej w publikacji Wydawnictwa Świat Książki rzeczywistości dodają akty z numerami, datami i nazwami urzędów wystawiających, fragmenty przemówień, zestawienia, plany. Są daty, nazwiska, funkcje, liczby, dane statystyczne, informacje topograficzne, niemieckie zwroty. W przypisach wyjaśniających następują częste odwołania do Aneksu (z zaznaczeniem właściwej strony). Czarno-białe ilustracje pochodzą z Archiwum Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau oraz ze zbiorów prywatnych. W treść wplecione zostały życiowe rady, porady zdrowotne (syrop na kaszel z czerwonych buraków) i kosmetyczne (domowej roboty odżywka do włosów z żółtek, nafty i olejku rycynowego) oraz przepisy kulinarne (szare kluski, ser smażony z kminkiem, wodzionka, proste ziemniaczane danie). Motyw biało-niebieskich pasów na wewnętrznych i zewnętrznych stronach okładki dopasowany został do trudnej sytuacji tych, którzy w pasiakach, na każdym kroku pozbawiani byli godności.

Ocalona z Auschwitz. Pójdę za Tobą na koniec świata opowiada o poświęceniu i odwadze, o nigdy nie gasnącej nadziei, sile potrzebnej do przetrwania oraz miłości silniejszej od śmierci. Opowiada o panice, którą trzeba pokonać, stojąc nad przepaścią rozpaczy i niemocy, o najtrudniejszych wyborach, marzeniach (bez myśli o wojnie i koszmarze wywołanym agresją Niemiec) oraz planach na przyszłość. I choć od zakończenia wojny minęło prawie osiemdziesiąt lat, ogromny rozmiar strat nadaje tamtym tragicznym wydarzeniom statusu nieprzemijalności.