Recenzja książki: Gawędy o sztuce sakralnej

Recenzuje: Justyna Gul

Przebudzenie

Zwykle nie zastanawiamy się, jaka tak naprawdę jest sztuka sakralna. Wchodząc do kościołów czy oglądając obrazy w muzeach, koncentrujemy się wyłącznie na emocjach, jakie w nas wywołują, jesteśmy pod wrażeniem siły oddziaływania oraz wzniosłości dzieł artystów. I niekiedy tylko zastanawiamy się, jakie jest rzeczywiste przesłanie danego obrazu, nie skupiamy się bowiem na szczegółach czy symbolice. Tymczasem to właśnie one ujawniają kunszt autora, odzwierciedlają obyczajowość danego okresu.

Mówiąc o „sztuce sakralnej”, myślimy zwykle o sztuce chrześcijańskiej, obejmującej kościelną architekturę, rzeźbę i malarstwo, a także muzykę i pieśni wykonywane podczas liturgii. Na malarstwie właśnie koncentruje się Bożena Fabiani, historyk i emerytowana nauczycielka akademicka, która - zauroczona mozaiką w kościele San Clemente, a także zafascynowana materiałami dotyczącymi prac konserwatorskich nad obrazami w kościele San Luigi w Rzymie - postanowiła zgłębić temat. Tym samym mamy ogromną przyjemność wkroczyć z autorką w świat sztuki w kolejnym już, piątym tomie Gawęd o sztuce”. Opublikowana nakładem PWN książka Gawędy o sztuce sakralnej to wyjątkowa propozycja zarówno dla historyków sztuki, konserwatorów, malarzy czy kulturoznawców, jak również dla wszystkich osób, do których sztuka przemawia, które zastanawiają się nad przesłaniem obrazów czy dokonują prób ich interpretacji.

Autorka postawiła sobie za cel ukazanie tej gałęzi malarstwa sakralnego, która wyrosła na gruncie Ewangelii. Decydując się na układ chronologiczny, Fabiani nie tylko prezentuje w książce dzieła godne poznania, ale i opowiada poniekąd o życiu Jezusa Chrystusa. Zaczyna bowiem snucie malarskiej opowieści od sceny Zwiastowania, a następnie poprzez cuda czynione przez Jezusa - jak wskrzeszenie Łazarza czy uzdrowienie niewidomego - przez zdradę Judasza, ostatnią Wieczerzę, pojmanie Chrystusa czy jego ukrzyżowanie, przechodzi do tematu Zmartwychwstania. Bożena Fabiani mówi zarówno o tym, co pojawia się na obrazach, jak i o tym, czego na nich nie ma, wyjaśnia, co dany obraz przedstawia i jakie jest jego powiązanie z zapisem ewangelicznym, odsłania przed czytelnikami również zagadnienia związane z architekturą danego okresu oraz nakreśla tło historyczne, czy też zwraca uwagę na przemiany społeczne.

Na kartach książki znajdziemy omówienie miedzy innymi takich dzieł, jak: fresk Zwiastowanie z klasztoru świętego Marka, Nawiedzenie Rembrandta, Rzeź niewiniątek Pietera Bruegela Starszego, znajdująca się w wiedeńskim muzeum,  fragment poliptyku Jezus nauczający w świątyni, znajdującego się w Sienie, anonimowy krucyfiks z Asyżu (Krzyż św. Damiana) czy Pieta Michała Anioła Buonarrotiego.

Książka daleka jest jednak od powielania informacji dostępnych w albumach malarstwa. Nie bez przyczyny w tytule pojawia się słowo „gawęda” – każdą opowieść o dziele sztuki rozpoczyna cytat z Ewangelii wraz z komentarzem historycznym, który pozwala odpowiedzieć na pytanie, czy autor dzieła przy jego tworzeniu uwzględniał realia historyczne. W każdej z gawęd znajdziemy ponadto opis obrazu, a także informację na temat samego artysty.

Lektura Gawęd o sztuce sakralnejjest wspaniałą podróżą po epokach, dziełach mistrzów, ale i wspaniałym zapisem życia i działalności Jezusa, a także tragicznej śmierci i zmartwychwstania. To prawdziwie wzniosłe przeżycie - szczególnie, że w publikacji znalazly się również ilustracje i reprodukcje, co pozwala dokładniej przeanalizować zawarte w książce treści, a także doświadczyć tej wzniosłości, przebudzenia, o którym pisze autorka.