Recenzja książki: Bóg, honor, trucizna

 

Skończyłam książkę Bóg, honor, trucizna. Od 37 minut siedzę przed komputerem. Kursor bezlitośnie miga na pustym ekranie, a ja nadal nie wiem, co napisać. I nie chodzi o pustkę w głowie, bo myśli raczej nadmiar, ale o mieszane uczucia i sprzeczność pomiędzy nimi. Z jednej strony bowiem wiem, że Robert Foryś napisał dobrą, wartościową książkę i zrobił to wprawnie, ciekawie. To prawda bodaj obiektywna. Z drugiej zaś - zmęczyłam się niemiłosiernie podczas lektury. Zmęczyły mnie komplikacje, intrygi, brud, śmierć, seks, od którego robi się niedobrze. Paradoksalnie moje zmęczenie także świadczy na korzyść książki, bo pokazuje, jak dobrze (nawet z perspektywy historyka) autor oddał realia XVII wieku, z wielką dobitnością, okrucieństwem i brutalnością przypominając mi, jak bardzo nie znoszę tej epoki.

 

Jest przełom roku pańskiego 1671 i 1672. Sytuacja w Rzeczypospolitej, powoli tracącej swą mocarstwową pozycję w Europie, jest napięta jak cięciwa łuku. Kraj wyniszczony wojnami - potopem, kozakami, Rosją - czuje na szyi oddech Turcji. Tylko kto jest szyją, a kto głową? Nieudolny król, oglądający się tylko za przystojnym fryzjerem? Jego austriacka żona? Hetman Sobieski? Jego francuska Marysieńka i jej świta? Arcybiskup Prażmowski? Pacowie i ich poplecznicy? Senat? A któż to może wiedzieć! Na ponad 400 kartach pierwszej części trylogii Gambit hetmański toczy się brutalna walka o władzę. Walka na śmierć i życie. Na Boga, honor i truciznę. Wiadomo - wygrywa ta ostatnia.

 

Konstrukcja powieści Forysia jest przemyślana i ciekawa - akcja symultanicznie toczy się na kilku płaszczyznach i w kilku miejscach Rzeczypospolitej (oraz Francji!), bohaterów jest wielu, a wszyscy pozostają dziećmi swoich czasów. Język jest delikatnie (nie w przesadny, barokowy sposób) stylizowany na ten XVII-wieczny, a całość jest historycznie dopracowana w każdym niemal szczególe - od spraw kulinarnych aż po topografię ówczesnego Krakowa i Kazimierza. Do tego arcyciekawe, zachęcające wstępy do rozdziałów. Ot, choćby taki:

Bóg, honor, trucizna nie jest jednak powieścią idealną. Pomijając naturalizm polskiej historii tego okresu, trudno przejść obojętnie wobec okładki... Doprawdy nie mieści się w głowie, że ta sama osoba może odpowiadać za projekt Zimowej opowieści czy Pamiętnika z mrówkoszczelnej kasety oraz koszmarka, jakim jest okładka powieści Forysia. Czytanie jej w komunikacji miejskiej jest prawdziwym wyzwaniem

Mimo uporządkowania myśli nadal nie wiem, co o powieści sądzić. A uczucia mam nie mniej mieszane niż na początku. Książka jest dobra, historia - obrzydliwa. No cóż, parafrazując słowa autora - nasza historia nie jest może idealna, ale tylko taką mamy.