Poruszająca historia o odnajdywaniu siebie w mroku przeszłości. „W mroku" Agnieszki Janiszewskiej

Warszawa, 2006 rok. Po latach pobytu za granicą do Polski przylatuje Katarzyna Jaworska wraz z córką Karoliną. Najważniejszym celem ich podróży jest sprzedaż rodzinnego domu Katarzyny w podwarszawskim Pomiechowie. Wizyta w kraju to dla obu kobiet nie tylko okazja do odwiedzenia miejsc i ludzi, za którymi skrycie tęskniły, ale przede wszystkim – do konfrontacji z przeszłością. A ta kryje w sobie mnóstwo bolesnych tajemnic i trudnych emocji, które niegdyś stały się powodem decyzji o opuszczeniu kraju. Dla Karoliny to być może ostatnia szansa, by uporać się z poczuciem winy i naprawić relacje z najbliższymi. Dla Katarzyny - pretekst do zdobycia się na szczerość wobec siebie samej i wobec tych, których uważała za przyjaciół. Czy uda im się wyjść z cienia wspomnień i zacząć żyć na nowo?

Do lektury książki Agnieszki Janiszewskiej W mroku zaprasza Wydawnictwo Zaczytani. Koniecznie weźcie też udział w konkursie, który poświęcony jest tej właśnie powieści. Dziś na naszych łamach możecie przeczytać premierowy fragment książki W mroku:

R O Z D Z I A Ł 1
2006 rok

Wczoraj zdecydowałam, że jednak polecę do Polski. Oczywiście zdaję sobie sprawę, że nie będzie mi łatwo to zorganizować, ale się postaram. Przynajmniej spróbuję. Wiem, że w przeciwnym wypadku żałowałabym do końca życia, tak jak wielu innych nietrafionych decyzji lub zaniechań. Tym razem nie schowam głowy w piasek, nie wycofam się. 

Nie wolno mi. Po prostu nie mogę.

Od tamtej chwili, gdy matka zawiadomiła mnie o swoich planach podróży do kraju, nie mogłam pozbyć się uczucia niepokoju, jakiegoś wewnętrznego rozedrgania. Początkowo zamierzałam je zignorować, a przynajmniej sobie wytłumaczyć, że cokolwiek bym teraz zrobiła lub czego bym nie zrobiła, efekt i tak będzie ten sam. Niczego już nie zmienię, nie naprawię błędów z przeszłości. Skoro przed laty zabrakło mi rozwagi i okazałam się nędznym tchórzem, skoro wszystko schrzaniłam, to teraz nie pozostaje mi nic innego, jak dalej siedzieć w tej swojej skorupie. A już z pewnością nie pokazywać się i nie przypominać o sobie ludziom, dla których jestem zwykłym zerem. Tym bardziej że stare rany dotąd nie chciały się zabliźnić, a ból nie odpuszczał. Już dawno uznałam, że tak powinno być, to jest właśnie moja kara i pokuta, na nic innego przecież nie zasłużyłam, w związku z tym pozostaje mi jedynie dźwigać ten ciężar do końca moich dni. Poddałam się temu wyrokowi bez walki, przyjęłam go z rezygnacją, w tym sensie pogodziłam się z losem – tak przynajmniej myślałam. Dopóki nie dowiedziałam się o planach mojej matki.

Od naszego wyjazdu do Ameryki minęło osiemnaście lat. W tym czasie rodzice tylko raz odwiedzili kraj – i to na krótko – gdy pojechali na pogrzeb mojego dziadka. Lecz wtedy było mi łatwiej posłuchać głosu rozsądku – moje dzieci były małe i Mark nie dałby rady pogodzić obowiązków zawodowych z opieką nad maluchami. Poza tym jeszcze wtedy się starałam być w miarę dobrą matką i przykładną żoną, spróbować sprostać obowiązkom wobec mojej rodziny, by sprawiedliwa kara i zasłużona pokuta, jakim się poddałam, nie odbiły się rykoszetem na moim mężu i dzieciach. Jednak przede wszystkim sama nie czułam się wtedy gotowa, by pojechać do Polski i stanąć twarzą w twarz z przeszłością. Musiało minąć kolejnych kilka lat, bym wreszcie przyjęła do wiadomości, że nigdy do końca nie będę na to gotowa. Że to nie tyle kwestia przygotowania, lecz odwagi, tej właśnie odwagi, której mi kiedyś zabrakło i której brak położył się cieniem na moim dalszym życiu, w tym także na moim małżeństwie, na rodzinie, którą założyłam tu, w Stanach.

Nie było sensu dłużej się łudzić – to, co niegdyś nazywałam rozsądkiem – czy raczej próbowałam sobie wmówić takie wytłumaczenie; skoro niczego już nie można zmienić, to co innego mi pozostało? – było w gruncie rzeczy oportunizmem. Z każdym kolejnym dniem ów „rozsądek” ustępował pod naporem coraz silniejszego uczucia buntu i chęci rzucenia wyzwania. Losowi, przeszłości, teraźniejszości, a nawet przyszłości. Zapragnęłam spowiedzi, takiej prawdziwej, szczerej, oczyszczającej, na którą dotąd nie potrafiłam się zdobyć. Ale odbyć ją mogłam tylko tam, w Polsce, nawet jeśli nie mogłabym liczyć na rozgrzeszenie.

Zadzwoniłam zatem do matki, modląc się w duchu, aby była w domu i odebrała telefon. Jeśli tak się stanie, będzie to ostateczny znak, że tym razem wreszcie podjęłam słuszną decyzję i – co najważniejsze – uda mi się ją zrealizować. Nie chciałam dłużej zwlekać, czułam, że muszę skontaktować się z matką natychmiast, bo jeśli tego nie zrobię, to kto wie, czy za godzinę, dwie nie dopadną mnie jednak wątpliwości. Czy, jak to sobie nieraz wcześniej tłumaczyłam, nie dopuszczę do siebie głosu „rozsądku”, co w moim przypadku oznaczało podkulenie ogona i wycofanie się na całej linii. I pozostaną mi już tylko te zapiski, ten pamiętnik, jedyne miejsce, w którym od lat dokonywałam szczerego rozrachunku ze sobą. To samobiczowanie.

Matka była jednak w domu.

–    O czym ty mówisz? – spytała, gdy tylko poinformowałam ją o moich zamiarach. Przyznaję, że miała prawo do zaskoczenia, zwłaszcza że moja wypowiedź była bardzo emocjonalna, a przez to chaotyczna. Wzięłam więc głęboki wdech i zacisnęłam palce na słuchawce.

–    Powiedziałam, że jadę z tobą do Polski. A zatem, jeśli jeszcze nie zarezerwowałaś lotu, poczekaj, aż ja to zrobię… dla nas obu. A jeśli już masz bilet, to powiedz na kiedy, a ja zabukuję dla siebie miejsce na ten sam samolot.
To nadal nie była składna wypowiedź, ale na pewno o niebo bardziej zrozumiała niż poprzednia.

Matka przez chwilę milczała, a potem, najwyraźniej przełamując jakiś wewnętrzny opór, ostrożnie zapytała, jak się czuję. W taki sposób próbowała wysondować, czy znowu nie wypiłam o kilka drinków za dużo, choć za nic w świecie dosłownie by tak tego nie sformułowała. Odkąd pamiętam, taka właśnie była. Starannie dobierająca każde słowo, zanim wreszcie dotknęła sedna problemu.

–    Nic mi nie jest – odparłam, wykrzywiając twarz do lustra. – Nic z tych rzeczy, o które mnie teraz podejrzewasz.

Dałabym sobie głowę uciąć, że w tym momencie ona także się skrzywiła, ale nie dbałam o to.

–    Naprawdę chcesz ze mną polecieć do Polski? – spytała, jakby chciała ostatecznie się upewnić, czy się nie przesłyszała albo czy ja w ciągu kilku sekund nie zmieniłam zdania.

–    Dokładnie tak. Cieszysz się? – odparłam, choć doskonale zdawałam sobie sprawę, dlaczego odniosła się z taką rezerwą do mojego pomysłu.

–    A co na to Mark? Nie miał żadnych zastrzeżeń?

To pytanie także przewidziałam, niemniej kiedy zostało wreszcie wypowiedziane na głos, poczułam, że oblewa mnie zimny pot. Zawahałam się, byłam wściekła na siebie, że nie przygotowałam na czas sensownej odpowiedzi. I na nią, że zadała te wszystkie, skądinąd zasadne, pytania.

–    Chyba nie zamierzasz wyjechać bez jego zgody? – indagowała, wyraźnie zaniepokojona.

Tym razem się zirytowałam. Zarówno tymi słowami, jak i jej tonem.

–    To raczej ty zawsze potrzebowałaś zgody taty… na wszystko. Inaczej nawet na krok się nie ruszyłaś – zaperzyłam się, choć zaraz pożałowałam swojej szczerości. Mogłam sobie darować tę uwagę, w tej akurat sytuacji nie miała ona sensu; matka nie omieszkała mi tego wytknąć.

–    Nie odwracaj kota ogonem – odparła urażonym tonem. – Nie zapominaj, że masz dzieci, a wobec tego powinnaś uwzględniać także interesy swojej rodziny, a nie tylko kierować się własnymi zachciankami. Nie wolno ci działać impulsywnie, musisz zachowywać się bardziej dojrzale.

Nie zaskoczyła mnie, nie raz mi to mówiła, od lat znałam jej poglądy na te sprawy. Zawsze wywoływały mój sprzeciw, zarazem jednak odbierały odwagę, tak że koniec końców robiłam to, czego ode mnie oczekiwała. I czego jeszcze kilka lat temu oczekiwał mój ojciec. Miałam zresztą wrażenie, że nawet po śmierci wciąż od czasu do czasu próbował prawić mi swoje morały. Tyle że teraz przemawiał jej głosem.

To ostatnie spostrzeżenie, a zarazem wspomnienie ostatniej rozmowy z ojcem, sprawiło, że ponownie poruszyła się we mnie stara zadra.

–    Jeszcze nie rozmawiałam o tym z Markiem. Najpierw chciałam zadzwonić do ciebie – oznajmiłam, a jej na moment odebrało mowę. Jednak zaledwie na moment.

–    Chyba oszalałaś – jęknęła, gdy tylko odzyskała głos. – Uspokój się, musisz ochłonąć. Zajmij się czymś pożytecznym. 

Jeśli chcesz, przyjadę i pomogę ci w domu… – zasugerowała.

Jak nic, na nowo zaczęła podejrzewać, że przeholowałam z alkoholem, a może mam kolejnego psychicznego doła. Czas najwyższy, abyś zaczęła sobie wreszcie radzić z emocjami, oświadczył mi kiedyś ojciec. Co od biedy mogło uchodzić młodej dziewczynie, dojrzałą kobietę jedynie ośmiesza. A matka, jak zwykle, podzielała jego zdanie.

–    Powiedz lepiej, czy już dokonałaś tej rezerwacji czy nie – odparłam zdecydowanym tonem, choć niestety przy tej okazji mój głos zabrzmiał zbyt piskliwie. W takich chwilach nie znosiłam jego brzmienia, dlatego odchrząknęłam: – Bo jeśli tak, to muszę czym prędzej zarezerwować miejsce dla siebie. Jeśli nie chcesz, abyśmy poleciały tam razem, zabukuję bilet na inny samolot. Tak czy inaczej, jestem zdecydowana na podróż.

–    Tak? A w jaki sposób za nią zapłacisz, jeśli Mark nie da ci pieniędzy?– spytała sarkastycznie.

Uznałam, że jednak przygotuję sobie kolejnego drinka. Skoro i tak podejrzewała mnie, że zdążyłam już sobie niejednego „wychylić”, to niech jej będzie. Sięgnęłam też po leżącą obok zlewozmywaka paczkę papierosów. Niech to szlag, i tak nie rzucę palenia. Niby dlaczego miałabym odbierać sobie jedną z niewielu przyjemności, jakie mi jeszcze zostały? Co w zamian dostanę? Cukierka czy może zapewnienie, że mama jest ze mnie dumna? Dzieci i tak nie zwrócą na to uwagi, zajęte są już swoimi sprawami.

A i dla Marka nie ma to żadnego znaczenia. Też jest zajęty swoimi sprawami. Mnie już sobie odpuścił, czemu zresztą wcale się nie dziwiłam. W gruncie rzeczy powinien być nawet zadowolony, że na jakiś czas zejdę mu z oczu.
Nie miałam zamiaru dzielić się tymi spostrzeżeniami z matką. Nie nadawała się do takich rozmów, więc na pewno by mnie nie zrozumiała. Zresztą pewnych spraw i tak się domyślała. W każdym razie powinna się domyślać.

–    Będzie dobrze – rzuciłam tylko do słuchawki. – Moja w tym głowa. Nie mogę się doczekać, kiedy wylądujemy na Okęciu – dorzuciłam impulsywnie, bo w tym momencie myślałam już tylko o tym. Od osiemnastu lat nie byłam w Polsce. Wyjeżdżając stamtąd, byłam pewna, że nigdy już tam nie wrócę, nie przyjadę choćby z krótką wizytą. Wówczas przyjęłam do wiadomości, że to najrozsądniejsze wyjście, nawet jeśli serce mnie bolało. Teraz opanowało mnie pragnienie, by jak najszybciej znaleźć się tam z powrotem.

Dlatego nie chciałam już słuchać dalszych perswazji matki, tych wszystkich argumentów, które miały wybić mi z głowy ten pomysł i marzenia. A jednak powstrzymała się przed nimi, zmieniła ton. Mówiła cicho, ale bardzo wyraźnie:

–    Jeszcze nie kupiłam biletu, ale zdecydowałam się na lot siedemnastego listopada. Najpóźniej za trzy dni muszę dokonać wpłaty.

Siedemnastego listopada. Za trzy tygodnie. Mało czasu… Poczułam silniejsze uderzenia serca, ale zapanowałam nad swoim głosem.

–    Dobrze. To mi odpowiada.

–    Co zrobisz z dziećmi? – Teraz z kolei w jej głosie wyczułam rozterkę i wahanie. – Chcesz… je zabrać ze sobą?

–    Skądże znowu! – Trochę się uniosłam. Zarazem jednak poczułam zimny dreszcz przebiegający mi po plecach. – Mają przecież szkołę. Zostaną z Markiem. Zresztą to już nie są małe berbecie, które stale muszą się trzymać mojej kiecki.

Zapadła cisza, zaczęłam nawet podejrzewać, że doszło do jakiejś usterki na linii, ale wtedy ponownie się odezwała. Jeszcze ciszej niż poprzednio, choć nadal bardzo wyraźnie.

–    Porozmawiaj z mężem. – Zabrzmiało to jak pełna trwogi prośba.

Ponownie zadrżałam, jednocześnie ścisnęło mnie w gardle.

–    Przecież to oczywiste, mamo – rzekłam. – Nie martw się, załatwię to jak należy – dodałam, choć tego ostatniego nie byłam pewna.

–    Powiedz mu… – Niemal namacalnie wyczuwałam jej skrępowanie. – Powiedz, że wrócimy na początku grudnia. Boże Narodzenie spędzicie już razem.

Razem? – powtórzyłam w duchu. – Te twoje pobożne życzenia… Kiedy wreszcie przejrzysz na oczy, mamo?

–    Tak właśnie mu powiem – odparłam pewnym, niemal wesołym tonem.

A potem usłyszałam już tylko odgłos odkładanej słuchawki.

Właśnie wtedy po raz pierwszy od wielu lat doznałam wrażenia, jakbym na końcu mrocznego tunelu, w którym tkwiłam, ujrzała promyk światła.

R O Z D Z I A Ł 2

Drzwi otworzyły się dopiero po trzecim, bardzo już natarczywym dzwonku. Magda była pewna, że odgłos tego dzwonka usłyszeli wszyscy lokatorzy, którzy akurat znajdowali się w sąsiednich mieszkaniach. Mniejsza z tym, stwierdziła, niech sobie myślą, co chcą. Oby tylko Renata wreszcie otworzyła te cholerne drzwi – chyba że naprawdę nie było jej teraz w domu. Zazwyczaj jednak o tej porze można ją było tu zastać, choć oczywiście to żaden argument. A do tego nie zawsze odbierała telefony, zaś pierwsza nigdy nie zadzwoniła. W tych warunkach trudno było cokolwiek z nią ustalić, tym bardziej że sama nie była zainteresowana ani żadnymi ustaleniami, ani w ogóle kontaktami z siostrą. Nieraz nie tylko nie odbierała telefonów, nie odzwaniała, ale też nie otwierała drzwi. Tym razem jednak ustąpiła – natarczywe dzwonienie okazało się skuteczne – mimo to Magda nie miała wątpliwości, że nie ma co liczyć na serdeczne powitanie. I rzeczywiście – przewidywania te jej nie zawiodły.

–    Co się dzieje? Pali się czy co? – spytała Renata. Jej głos brzmiał jednostajnie, matowo. Nie było w nim słychać irytacji, a jedynie chłodną, zdystansowaną obojętność. Nie ulegało wątpliwości, że nie była zainteresowana odpowiedzią. I bynajmniej nie ucieszyła się z wizyty siostry. Magda niczego innego się nie spodziewała – miała dość czasu, by zdążyć się przyzwyczaić do podobnych powitań, niemniej i tym razem nie potrafiła zapanować nad emocjami. Nie przyszła tu w błahej sprawie, a Renata niczego jej nie ułatwiała. A równoczesna świadomość faktu, że siostra ma aż nadto powodów, by niczego nie ułatwiać, nie wpływała na poprawę nastroju żadnej z nich.

–    Dlaczego od razu nie otworzyłaś? – odparła z wyrzutem Magda. – Stoję tu od dobrych paru minut. Już zaczynałam się denerwować, czy coś ci się nie stało – dodała, zdając sobie sprawę, jak to zabrzmiało. Renata miała prawo gdzieś wyjść, nie musiała spowiadać się rodzinie, co, gdzie i kiedy robi. To, że w swoim czasie, dawno temu, przyzwyczaiła ich do tego typu kontroli, od lat nie miało już przecież znaczenia.

–    Wejdź – powiedziała Renata. Nie był to ton przyjaznego i życzliwego zaproszenia, ale i do tego Magda zdążyła się już przyzwyczaić. Jak wszyscy, do których Renata zwracała się w taki sposób.

Tym, co od zawsze rzucało się w oczy każdemu, kto przychodził tu z wizytą, była wręcz niebotyczna – jak to ktoś określił – ilość książek, którymi zastawione były pnące się pod sam sufit półki zarówno w małym, ciasnym przedpokoju, jak i w dwóch znacznie większych i przez to nieco lepiej ustawnych pokojach. Ubrania, buty i różnorodne szpargały, bez których przecież trudno się obyć, poupychane były w niewielkich szafach wciśniętych w kąty za drzwiami i nigdy nikomu nie udało się przekonać Renaty, by choć trochę zmieniła proporcje między książkami a innymi potrzebnymi sprzętami. Dość szybko i zdecydowanie ucinała podobne sugestie i bez zbędnego tłumaczenia od razu zmieniała temat rozmowy, a w razie potrzeby potrafiła nawet przypomnieć, że ona nigdy nie wtrąca się w sprawy innych osób, obojętnie, czy dotyczy to kwestii osobistych czy też urządzenia mieszkania.

–    Napijesz się herbaty albo kawy? – spytała obojętnie, tonem, który w żadnym razie nie zachęcał do przedłużenia wizyty.

Magda jednak odpowiedziała twierdząco.

–    Tak. Poproszę filiżankę herbaty. Malinowej, jeśli masz. Zmarzłam, ziąb jak cholera.

Weszła do pokoju i – tak jak za każdym razem, gdy tu przychodziła – jej wzrok bezwiednie podążył ku małej półce przy oknie, gdzie stało oprawione w ramki zdjęcie Grzesia, wykonane w dniu jego urodzin, które spędzał z kolegami w Bieszczadach. Kończył wówczas dwadzieścia jeden lat. Roześmiany, przystojny chłopak, który wciąż nie miał jeszcze jasno sprecyzowanych planów na życie, za to cieszył się wakacjami, piękną pogodą i towarzystwem przyjaciół. Przekonany, że przed nim jeszcze wiele czasu na podejmowanie ważnych życiowych decyzji dotyczących przyszłości, a poza tym czym tu się przejmować. Jakoś to będzie, zawsze przecież jakoś jest. Tak właśnie mówił. Pod tym względem przypominał swojego ojca.

Dawniej zdjęcia Grzesia stały na każdej półce, w obu pokojach. Grześ jako słodki niemowlak, nad którym rozpływała się cała rodzina. Albo, dla odmiany, jako przedszkolak przyjmujący prezent od świętego Mikołaja czy uczestnik zabawy z okazji Dnia Dziecka. Kilka fotografii z jakichś  występów przedszkolnych lub organizowanych w szkole podstawowej. Wreszcie jako licealista, a potem maturzysta odbierający swoje świadectwo. Kilka fotografii z wakacji, czasem sam, czasem z którymś z kolegów albo z dziadkami. Dwa czy trzy zdjęcia z rodzicami. Większość tamtych fotografii już jakiś czas temu zniknęła z widoku – Renata powkładała je do albumów i schowała na dno szuflady lub Bóg wie gdzie – na półce zostało tylko to jedno, z wyprawy w Bieszczady. Dlaczego właśnie to? Nie było przecież ostatnie, niczym się też nie wyróżniało. Najpewniej Renata nie kierowała się tu żadnymi szczególnymi kryteriami, a gdyby nawet, to nie widziała powodu, by o nich mówić. Zresztą nawet i to zdjęcie nie znajdowało się na wyeksponowanym miejscu, stało na półce przy parapecie, między dwiema opasłymi książkami. Na dobrą sprawę można go było w ogóle nie zauważyć. Lecz mimo to każdy, kto tylko wszedł do tego pokoju, od razu podążał wzrokiem w tamto miejsce – dokładnie jak to było teraz, w przypadku Magdy.

Drgnęła, gdy usłyszała kroki siostry w przedpokoju, i czym prędzej usiadła, odwracając wzrok od fotografii. Na wszelki wypadek rozciągnęła nawet wargi w czymś, co w założeniu miało być uśmiechem, ale jednak nie do końca jej się udało. W dodatku Magda była niemal pewna, że Renata nie dała się oszukać. Wiedziała, że fotografia jej syna przyciągała wzrok każdego, nawet tych, którzy go nigdy nie poznali.

Oprócz filiżanek z herbatą przyniosła także talerzyk z kruchymi ciasteczkami, po czym usiadła w fotelu naprzeciwko siostry. Patrząc na jej nieruchomą, jakby zamkniętą twarz, Magda poczuła przypływ nagłego onieśmielenia. A zarazem pewnego podziwu, jakiego doświadczała za każdym razem, gdy stwierdzała, że Renata, choć przekroczyła już sześćdziesiątkę, a życie nie szczędziło jej ciężkich doświadczeń, wciąż wyglądała zdumiewająco młodo i świeżo – a na pewno znacznie młodziej i lepiej niż wiele jej rówieśnic czy nawet znacznie młodszych kobiet, które zaznały więcej szczęścia, a w każdym razie uniknęły strapień, których doświadczyła ona. Jej ciemne włosy tylko gdzieniegdzie przetykała siwizna, twarz miała gładką, a jedynie w kącikach wyrazistych, brązowych oczu można było dostrzec kilka zmarszczek. I, tak jak w czasach młodości, teraz też nie potrzebowała makijażu – jej spojrzenie zachowało blask, bystrość, choć znacznie częściej zasnuwała je mgła smutku i zamyślenia. Jakby mroku – tak, to chyba było najbardziej trafne określenie.

Jednak tym razem, gdy obie kobiety siedziały naprzeciw siebie, w oczach Renaty nie było owej mgły. Patrzyła na siostrę bystro, przenikliwie, ale jednocześnie bez nadmiernego zainteresowania. I w końcu to ona przerwała coraz bardziej uciążliwe milczenie.

– Co u was słychać? Jak się miewa Andrzej? – spytała.

Lubiła szwagra, zresztą z wzajemnością. Inna sprawa, że Andrzeja chyba wszyscy lubili.

– W porządku. Firma, w której pracuje, na szczęście wygrała przetarg i Andrzej ma mnóstwo roboty, ale nie narzeka. Ostatnio był przestój w zamówieniach, a pieniądze są nam teraz potrzebne – odparła jednym tchem Magda, czując, że denerwuje się coraz bardziej. – Joasia i Kuba rzadko do nas wpadają, tak są zajęci.

–    Asia była niedawno u mnie – rzuciła, jakby mimochodem, Renata.

Magda odniosła wrażenie, że coś zakłuło ją w mostku.

–    Kiedy? – spytała z lekką urazą.

–    Tydzień temu, jakoś tak. Chyba w zeszłą środę, nie… w czwartek.

–    Odwiedziła cię tak po prostu, w środku tygodnia? – spytała z goryczą Magda. To, czego się właśnie dowiedziała, zabolało ją w dwójnasób. – A nam zawsze tłumaczy, że na nic nie ma czasu. Dyżury w szpitalu, prywatny gabinet… Właśnie dlatego tak rzadko do nas zagląda.

Renata wzruszyła ramionami, co sprawiło, że Magda pożałowała swojego wybuchu szczerości.

–    Ty także nie byłaś u nas od wieków – dorzuciła, zdając sobie sprawę, jak mało szczęśliwie to zabrzmiało. Jak… bez sensu.

Zgodnie z tym, co przewidywała, siostra pozostawiła jej uwagę bez komentarza. Zwyczajowe pytania – „Jak się czujesz?”, „ A tak w ogóle, co u ciebie” – w jej akurat przypadku były także zupełnie bezprzedmiotowe. Nie pozostawało zatem nic innego, jak przejść do rzeczy i wyjawić główną przyczynę odwiedzin.

Magda zaczerpnęła powietrza i w tym samym momencie poczuła nieznośną suchość w ustach. Nieruchomy, pozbawiony bodaj cienia życzliwego uśmiechu wyraz twarzy siostry nie ułatwiał jej zadania, ale przecież niczego innego nie należało się spodziewać. Czy zrzuci tę nieznośną maskę, gdy tylko dowie się najnowszej nowiny? Tknięta tą myślą Magda zdobyła się na odwagę.

–    Katarzyna przyjeżdża do kraju. W przyszłą sobotę – rzekła.

W pierwszej chwili Renata w ogóle nie zareagowała, jakby sens tej wiadomości w najmniejszym stopniu do niej nie dotarł Nie trwało to jednak długo, bo po upływie dwóch, trzech minut zbladła, a po jej wargach przebiegło lekkie drgnienie. Mimo oczywistego wzruszenia, nawet wstrząsu, zapanowała nad sobą. Nawet nie odstawiła filiżanki z gorącym płynem, przeciwnie – zacisnęła na niej palce, tak jakby chciała ją skruszyć w dłoniach.

–    No i co z tego? – odparła jakimś obcym, jakby wypranym z wszelkich emocji głosem. Takim tonem, który jednak jest świadectwem skrajnie silnego wzburzenia; co do tego Magda nie miała nawet cienia wątpliwości.

–    Chciałam, żebyś o tym wiedziała – odparła na tyle spokojnie, na ile zdołała to uczynić. Jednocześnie zdawała sobie sprawę, że zabrzmiało to, jakby tłumaczyła się z dużego przewinienia. W pewnym sensie można to było tak zrozumieć. Zresztą od dawna pragnęła się wytłumaczyć, ale postawa i zachowanie Renaty za każdym razem jej to uniemożliwiały.

To dla mnie bez znaczenia – padła sucha odpowiedź, niezachęcająca ani do kontynuowania tematu, ani w ogóle do przedłużania wizyty.

Magda jednak nie zrejterowała. Starając się zapanować nad wewnętrznym rozedrganiem, raz jeszcze powtórzyła sobie w duchu to, co chodziło jej po głowie, odkąd dowiedziała się o spodziewanych odwiedzinach przyjaciółki, której od lat już nie widziała, lecz wciąż za nią tęskniła. Wiedziała jednak, że przywoływanie w tym momencie wspomnień z dzieciństwa i lat wczesnej młodości nie ma już sensu, a nawet jest nie na miejscu – Renata miała przecież w głowie inne wspomnienia i dlatego jej reakcja była łatwa do przewidzenia. Magda i na to była przygotowana, dlatego przystąpiła do sprawy ostrożnie, jak człowiek, który przed zupełnym zanurzeniem w zimnej wodzie chce najpierw się upewnić, czy ma grunt pod nogami.

–    Pomyślałam, że to okazja – podjęła. Własny głos wydał jej się obcy, musiała odchrząknąć, ale i tak niewiele to pomogło. – Że może wreszcie nastał czas, aby to wszystko raz jeszcze spróbować sobie wyjaśnić. Porozmawiać. – Zaczerpnęła tchu. – Wybaczyć. Minęło przecież tyle czasu… – dodała ciszej i przerwała, bo wystraszyło ją spojrzenie siostry.

–    To sobie rozmawiajcie. Wyjaśniajcie – rzekła twardo Renata. Jej ciemne, wyraziste oczy odcinały się od alabastrowej bieli twarzy, nadając jej nieomal upiorny wygląd. – Ale beze mnie – dodała.

Magda odstawiła filiżankę. W pierwszym odruchu chciała się podnieść i wyjść, pewna, że nikt nie będzie jej zatrzymywał. Jednak się powstrzymała. Przyszła tu przecież w konkretnym celu – i nie mogła tak po prostu odejść. Poddać się bez najmniejszej walki czy raczej próby perswazji.

–    To, co się stało… – podjęła, dokładając wszelkich starań, by nie zabrzmiało to jak rozpaczliwe pobekiwanie owcy. – Tamto… Wtedy… To bardzo bolesne. Dla nas wszystkich. Ale już tego nie zmienimy, nie cofniemy. To przecież nie może przekreślać wszystkiego… Pomyślałam, że możemy jakoś… Na litość boską! – uniosła się, bo na wargach siostry pojawił się wzgardliwy uśmiech. – Rodzina to rodzina. Nie może się rozpaść. Musimy być razem. – Wiedziała, że dla Renaty podobne argumenty nie mają już znaczenia, a mimo to brnęła dalej. Niemal z takim fatalizmem, jak to ponoć niegdyś czynili szarżujący na polu bitwy jeźdźcy.

–    No to trzymajcie się razem… We dwie – odparła Renata, nawet nie starając się ukryć pogardy i niechęci. – Róbcie, co chcecie, mnie to nie obchodzi.

–    Nieprawda – zaprzeczyła gwałtownie Magda. – Nie mów tak. Oczywiście masz prawo czuć żal – dodała w obawie, że chyba trochę przeszarżowała. – Ale nie odwracaj się od nas tak zupełnie – dokończyła.

–    Nie chcę o tym rozmawiać – rzekła lodowato Renata.– Myślałam, że już jakiś czas temu to do ciebie dotarło.

Magda skinęła głową i przymknęła powieki.

–    A jednak… Czy nie przyszło ci do głowy, by wreszcie postarać się spojrzeć na to wszystko… Na tamto, co się wtedy stało… W pewnym sensie… W szerszym kontekście?

– Chciałaś powiedzieć: w szerszym kontekście niż śmierć Grzesia, tak?

Magda poczerwieniała.

–    Nie upraszczaj.

–    Nie? Mam wrażenie, że to właśnie miałaś na myśli.

–    Renata!

–    Nie. – W rezultacie to Renata podniosła się pierwsza. – Nie będę o tym rozmawiać. Nie z tobą, nie z tamtą… Przecież wtedy wybrałaś, po czyjej jesteś stronie, więc się tego trzymaj. Bądź przynajmniej konsekwentna. To przecież twoje ulubione słowo: konsekwencja.

–    Rozumiem cię – rzekła cicho Magda, także się podnosząc. – Masz prawo… do żałoby. Do takiego rozgoryczenia. Ale minęło już tyle czasu… Spróbuj wybaczyć. To przynosi ulgę.

–    Nic nie rozumiesz. – W mrocznym, jakby wypranym ze wszystkich emocji spojrzeniu Renaty pojawiło się nikłe światełko, w którym jednak nie było nawet odrobiny ciepła. Zaciśnięte wargi jednoznacznie świadczyły o tym, że nie miała zamiaru kontynuować ani tego tematu, ani żadnego innego. Postąpiła kilka kroków w kierunku drzwi wyjściowych i zatrzymała się tam wyczekująco.

Magda zacisnęła dłoń na torebce i niepewnie ruszyła przed siebie. Na moment przystanęła przed siostrą i wyciągnęła dłoń na pożegnanie, ale Renata nie odwzajemniła tego gestu, a jedynie odsunęła się na bok, by przepuścić wychodzącą. Mimo to Magda zdążyła dotknąć jej ręki i choć trwało to ułamek sekundy, aż się wzdrygnęła. 

Odniosła bowiem wrażenie, jakby dotykała lodowatej stali.

–    Do widzenia – szepnęła. Nie mogła zdobyć się, by mówić pełnym głosem. – Odezwę się za jakiś czas… Przecież nie możesz… 

Przecież nie możesz oczekiwać, że zastosuję się do twojego żądania, by trzymać się od ciebie z daleka – dodała już tylko w myślach.

Odpowiedziało jej milczenie. A potem odgłos zamykanych drzwi.

Książkę W mroku kupicie w popularnych księgarniach internetowych: