Waverley, czyli sześćdziesiąt lat temu
Walter Scott

Wiele lat temu rozmawiałam z wujkiem Staszkiem na temat ulubionych książek i zachwycony był wówczas powieścią Waltera Scotta ,,Waverley, czyli sześćdziesiąt lat temu". Utkwiło mi to w pamięci i po latach, gdy zobaczyłam wznowienie tej powieści w Wydawnictwie MG, natychmiast sięgnęłam po książkę.

Walter Scott jest uważany za najwybitniejszego pisarza angielskiej powieści z nurtu historyzmy romantycznego. ,,Waverley" przyniósł mu rozgłos i sławę. Jest to pierwsza powieść z cyklu ,,opowieści waverleyowskich", przedstawiających historię pogranicza szkocko-angielskiego XVII-XVIII wieku. W skład tego cyklu wchodzą: ,,Old Mortality", ,,Rob Roy", ,,Więzienie w Edynburgu", ,,Narzeczona z Lammermoor", ,,Mannering, czyli astrolog", ,,Antykwariusz", i ,,Kenilworth".

Akcja powieści rozgrywa się na tle wydarzeń w 1745 roku w Szkocji podczas powstania jakobitów, czyli zwolenników zrzuconej w czasie rewolucji 1688 roku z tronu angielskiego dynastii Stuartów. Jakobityzm był odpowiedzią na detronizację Jakuba VII i osadzenie na tronie jego córki Marii II wraz z mężem Wilhelmem III Orańskim, i zapoczątkowanie tym samym nowej dynastii - hanowerskiej. W Szkocji nastąpił podział wśród klanów. Część wsparła Wilhelma, a część spośród górali pozostało wiernych Jakubowi. Wywodzili się oni z klanów zamieszkujących głównie region Highland. Każdy klan miał swoją armię, co zaowocowało późniejszymi powstaniami. Pierwsze powstanie miało miejsce w 1715 roku. Jakobici uzyskali wsparcie Francji, jednak powstanie zostało stłumione przez Anglików. W 1718 roku po raz drugi wybuchło powstanie, jednak zła jego organizacja szybko doprowadziła do upadku. Trzeci zryw przypadł na lata 1745-1746. Wielkie nadzieje na restaurację Stuartów wiązano z wnukiem Jakuba VII, Karolem Edwardem Stuartem, zwanym Pięknym Księciem Karolem. Objął on dowództwo nad trzecim powstaniem i początkowo jego armia odnosiła sukcesy. Jednak brak zdecydowania Szkotów doprowadził do fatalnej w skutkach klęski w bitwie pod Culloden w 1746 roku.

Główny bohater powieści młody szlachcic angielski Edward Waverley na czele kompanii dragonów wstępuje do armii angielskiej, która stacjonuje w Dundee, w Szkocji. W czasie przepustki składa wizytę u barona Bradwardine'a, jakobity, który jest przyjacielem jego stryja Everarda. Córka barona Róża zakochuje się w Edwardzie. W czasie polowania na jelenie Edward nieświadomie bierze udział w powstaniu jakobitów i tak rozpoczynają się jego barwne przygody. Autor od samego początku powieści kreśli rozdarcie w rodzinie Waverleyów. Edward jest wychowywany po części przez ojca Ryszarda, wiga, a po części przez stryja Everarda, torysa, opowiadającego się za jakobicką tradycją. Nieśmiały, flegmatyczny Edward zmuszony jest pokonywać kolejne przeciwności losu i brać udział w wielkich historycznych wydarzeniach. Młodzieniec przechodzi stopniową przemianę i z zaciekawieniem śledziłam jego poczynania. Bohaterowie i ich cechy odpowiadają ówczesnej epoce. Autor odtwarza zwyczaje, obyczaje i dylematy ludzi z epoki. W miarę czytania zżywałam się z postaciami: dumnym, wrażliwym i śmiesznym Everardem; wiernym i odważnym Evanem; dobrą i cierpliwą Różą; twardą Florą i innymi.

Walter Scott ciekawie i barwnie opisuje przeszłość swojego kraju. Opisy bitwy pod Preston i potyczki pod Clifton autor zaczerpnął z opowiadań wiarygodnych naocznych świadków oraz uzupełnił je faktami z historii powstania. Pokazał, że prześladowanie Stuartów było dla wielu Szkotów symbolem prześladowań i klęsk samej Szkocji. Po powstaniu z 1745 roku załamuje się władza patriarchalna przywódców góralskich, zostają zniesione dziedziczne sądy szlachty i baronów w części kraju, stronnictwo jakobitów zostaje wytępione. Zaczynają zanikać stare obyczaje. Aby lepiej zrozumieć treść powieści często sięgałam do objaśnień historycznych na końcu książki.

,,Waverlej, czyli sześćdziesiąt lat temu" to wymagająca klasyczna powieść nasycona namiętnościami charakterystycznymi dla epoki, barwnymi obyczajami, walkami, ambicjami, miłościami i dylematami, zilustrowana naukami moralnymi, ale też elementami rozrywki. Dobrze, że Walter Scott szukając przyrządów wędkarskich w szufladzie, przy okazji wydobył zapomniany rękopis i ukończył dzieło. Dzięki temu wiele pokoleń może czytać o walecznym narodzie szkockim. Powieść polecam miłośnikom literatury klasycznej i historycznej:)