Najdroższa. Podwójne życie Damy z gronostajem (2025)
Katarzyna Bik

Najdroższa. Podwójne życie damy z gronostajem Katarzyny Bik to pasjonująca powieść, która w nowoczesny sposób ożywia historię jednej z najbardziej fascynujących postaci renesansowego Włoch – Cecylii Gallerani, kobiety, która stała się inspiracją dla jednego z najsłynniejszych obrazów w historii sztuki – Dama z gronostajem autorstwa Leonarda da Vinci.

Autorka w tej książce nie tylko rekonstruuje wydarzenia z życia Gallerani, ale też wnikliwie bada jej osobowość, pragnienia i ambicje, tworząc głęboko zniuansowaną postać. Cecylia Gallerani była kobietą, która przez swoje związki i talent artystyczny stała się symbolem piękna, ale także ofiarą wyzwań, jakie niosły ze sobą zarówno jej uczucia, jak i społeczne oczekiwania wobec niej. Bik przygląda się jej życiu z perspektywy kobiety w renesansowej Italii, w świecie, gdzie władza, pozycja społeczna i miłość były nierozerwalnie ze sobą związane, a każdy krok w tym świecie wymagał umiejętności balansowania pomiędzy osobistymi pragnieniami a zewnętrznymi oczekiwaniami.

W tej lekturze autorka przedstawia życie Cecylii nie tylko w kontekście historycznym, ale także emocjonalnym. W 1489 roku Cecylia Gallerani, została kochanką Ludovica Sforzy, księcia Mediolanu. To właśnie on zlecił Leonardowi da Vinci wykonanie portretu swojej ukochanej, a tym samym da Vinci miał za zadanie stworzyć obraz, który nie tylko uchwyciłby jej urodę, ale także ukazałby jej status jako ważnej postaci w dworskim świecie Mediolanu. Cecylia, mimo że żyła w cieniu mężczyzn, posiadała niezwykłą siłę i inteligencję, które pozwoliły jej wyjść poza sztywne ramy swojej epoki.

Autorka zręcznie łączy w tej powieści wątki historyczne, biograficzne oraz fikcyjne, tworząc emocjonującą i pełną pasji opowieść o kobiecie, która miała swoje marzenia, pragnienia i ambicje, mimo że jej życie było ściśle związane z polityką, sztuką i mężczyznami jej czasów. Bik nie boi się ukazać Cecylii jako postaci z krwi i kości – z jej słabościami, ale i nieprzeciętną determinacją.

Lektura pełna jest również subtelnych odniesień do samego obrazu Dama z gronostajem. Bik doskonale oddaje atmosferę renesansowego Mediolanu, ale także tworzy portret kobiet, które były twórczyniami tego czasu, choć często niewidoczne w oficjalnej historii. Cecylia, mimo że jest „damą z gronostajem” na obrazie, to w rzeczywistości jest postacią pełną sprzeczności i wewnętrznych zmagań. To, co jest wyjątkowe w portrecie Dama z gronostajem, to fakt, że Cecylia trzyma w rękach gronostaja, który, choć początkowo może wydawać się jedynie ozdobnym szczegółem, ma ogromne znaczenie symboliczne. Gronostaj był symbolem czystości i niewinności, ale także symbolizował arystokratyczną godność. W tym kontekście nie tylko podkreślał wyjątkowy status Cecylii, ale także stanowił aluzję do jej relacji z Ludovico Sforzą, który w swojej herbie miał gronostaja jako symbol.

Warto również zauważyć, że nie jest to tradycyjny portret kobiety, która po prostu pozuje w eleganckiej sukni – da Vinci, w swoim mistrzowskim stylu, ukazuje postać Cecylii w sposób pełen dynamizmu. Jej lekko pochylona postawa, nieco zacienione spojrzenie i układ dłoni z gronostajem sprawiają, że portret ma niezwykłą głębię emocjonalną. Cecylia wygląda na osobę, która nie tylko jest obecna na obrazie, ale także w pewien sposób „żyje” w tej chwili, co jest charakterystycznym elementem wielu dzieł da Vinci.

Co do samego procesu tworzenia obrazu, wiadomo, że da Vinci pracował nad portretem przez pewien czas, a obraz powstał około 1490 roku. Jak w przypadku wielu dzieł Leonarda, również i tutaj zrealizował swoją wizję z dużą starannością, koncentrując się na szczegółach oraz na wydobyciu psychologicznego portretu osoby. Nie ma wątpliwości, że Dama z gronostajem była dziełem wyjątkowym, które wymagało zarówno ogromnej techniki malarskiej, jak i wnikliwości w portretowanie wewnętrznego świata modelki. To nie tylko portret, ale także wyraz głębokiego zrozumienia psychologii człowieka.

Obraz Dama z gronostajem stał się jednym z najbardziej rozpoznawalnych portretów w historii sztuki. Dziś jest jednym z najcenniejszych dzieł w Polsce.

Książka jest pięknie i dostojnie wydana, w twardej oprawie, urozmaicona kolorowymi zdjęciami znakomitych dzieł sztuki. Wspaniale cieszy oko.

Jeśli lubisz książki, które łączą w sobie elementy historii, psychologii postaci oraz pasji artystycznej, Najdroższa. Podwójne życie damy z gronostajem będzie z pewnością wartościową lekturą. To książka pełna emocji, głębokich przemyśleń i intrygujących wątków, która potrafi przyciągnąć uwagę i dostarczyć satysfakcjonującej rozrywki.

Cecylia Gallerani: portret dostojnej niewiasty
 
Przy czwartku pozostajemy w temacie sztuki, dziś postanowiłam szerzej omówić książkę pani Katarzyny Bik, Najdroższa. Podwójne życie Damy z gronostajem.

Powiadają, że bohaterka portretu Leonarda da Vinci hipnotyzuje spojrzeniem. Coś w tym jest, ponieważ przeczytałam, że Juliusz Machulski kręcąc film Vinci, mając zgodę na filmowanie oryginału, zadowolił się kopią ( z pewnością dochodziły do tego inne względy, np. finansowe, etc.) Mimo iż przez jakiś mieszkałam w Krakowie, to nie dostąpiłam zaszczytu poznania Damy.

Kim więc była? Cecylia Gallerani, bo to o niej mowa, zaliczała się do kochliwych kobiet. Najbardziej znana metresa Ludwika Sforzy (1452-1508),dobrze zapowiadającego się księcia Mediolanu. Tudzież postrzegany jako wszechmocny i wpływowy władca doby renesansu. Jednego jej odmówić nie można: świetnego wykształcenia i obycia, obracała się w kręgach śmietanki intelektualnej. Biegle posługiwała się językami: greckim i łacińskim.

Zwrócę Wam uwagę na jeszcze inne, ciekawe aspekty. Otóż zwierzę towarzyszące modelce nazywane jest oczywiście gronostajem, ma interesującą etymologię. ''Gale"( znaczy koci) wywodzi się z języka greckiego i nawiązuje do nazwiska Gallerani. Więcej, wspomniane stworzenie stanowiło wyróżnik Ludwika Sforzy, określanego przez jemu współczesnych ''Ermelliano", tj. ''Gronostaj"... Odnosiło się to do zaszczytnego Orderu Gronostaja, którego był kawalerem, i którego wizerunkiem się posługiwał.

Katarzyna Bik zaznajamia nas z genezą tego dzieła powstałego około 1490 roku, jego losy są równie burzliwe. Dama z gronostajem kusiła zaborców, rozbudzała ich niezdrowe apetyty, wywieziona w niejasnych okolicznościach podczas powstania listopadowego. Ostatecznie w 1880 roku sprowadzono ją do Krakowa i nowo powstałego Muzeum Czartoryskich. W 1939 roku malowidło znajdowało się w rękach Hansa Franka, upiększało jego wawelską rezydencję. W 1946 roku znów jest w Krakowie. Kontrowersje wzbudza zakup obrazu przez Skarb Państwa, ale to już inna rzecz.

Autorka imponuje wiedzą, nic dziwnego, jest historykiem sztuki. Treść jest skondensowana, przemyślana, sporo fotografii.