Franz Kafka. Rysunki
Franz Kafka

Co byśmy dzisiaj mieli z Kafki, gdyby nie Max Brod? Co, gdyby zniszczył, spalił, wyrzucił, a nie zachował na przyszłość, ostatnią wolę twórcy ważąc lekce? Zazdrośnie i długo jednak strzegł niektórych dzieł, dłużej być może niż pozwalała na to przyzwoitość. Taki los przebywania w ukryciu, w skrytce czekał prawie cały zbiór rysunków stworzonych przez Kafkę - a tak, bo jak się okazuje, z Kafki nie tylko pisarz był pierwszej wody, ale i rysownik niezgorszy, co wiadome było nielicznym za jego życia i równie nielicznym po jego śmierci. Teraz, po latach sądowych batalii i sporach majątkowych, cały dorobek graficzny autora "Procesu" trafia do rąk zainteresowanych.

Album składa się z blisko dwustu rysunków Kafki zebranych w ciągu ponad dwudziestu lat przez Maxa Broda. Zaskakujący może się wydać już na początku fakt, że nie mamy do czynienia z grafikami wykonanymi na specjalnie przygotowanych kartach z bloku, lecz niemal z przypadkowymi gryzmołami na marginesie, wyrwanych z notatnika, dodatków do notatek lub szkiców na wolnym miejscu w gazecie. Spora część tego zbioru wygląda zatem na pierwszy rzut oka jak wyciągnięta z kosza (wg Kafki faktycznie tam powinna zostać). Nieprzesadzonym wyda się stwierdzenie, że owa kolekcja może stanowić ciekawy odnośnik do interpretacji twórczości pisarza.

Gdyby publikacja składała się jedynie z zebranych z kolekcji Broda rysunków, wartość tego wydawnictwa byłaby na pewno niższa. Dzięki załączonym do niej tekstom, które nie tylko stanowią odpowiednią oprawę, ale mogą być interesujące nawet jako samodzielne artykuły, zyskuje wiele. Zadziwiająco skrupulatny i w swoisty sposób fascynujący opisowy katalog rysunków stworzony przez Pavela Schmidta pełni funkcję bazy do tej drukowanej wystawy. Czytany podczas oglądania szkic po szkicu daje pełny opis dzieł, wgląd w użytą technikę, a także nadaje kierunek interpretacji. Artykuł redaktora wydania, Andreasa Kilchera, to podróż po sztuce początku XX wieku i inspiracjach grup artystycznych, z którymi związany był Kafka oraz Brod. Kilcher zarysowuje obraz Kafki nie jako wielkiego pisarza, ale dobrze zapowiadającego się rysownika i miłośnika sztuki. Odniesień do twórczości literackiej w grafikach w swoim eseju poszukuje Judith Butler i nie ukrywam, że ten tekst wydał mi się najciekawszy, choćby z tego względu, że autorka pozostawia miejsce do polemiki dla odbiorcy.

Od kilku lat nie sięgałem już Kafkę, bo wydawało mi się, że co chciałem albo powinienem poznać, już przeczytałem i wystarczy. Przedstawienie innej części twórczości autora Przemiany spowodowało, że poczułem głód jego literatury. I to nie tylko powtórki dzieł sztandarowych oraz tych, które wspomina Butler w eseju, lecz wszystkiego, co można tylko dostać i przeczytać.