Recenzja książki: Tylko Beatrycze

Recenzuje: Danuta Szelejewska

Koleje losu ludzi i wydarzenia wieku XIV nie należą do powszechnie znanych. Takiemu stanowi rzeczy próbuje zaradzić Teodor Parnicki, oddając do rąk czytelnika Tylko Beatrycze, historyczną powieść z wątkiem miłosnym (a co do narzeczonej, to …właśnie jej nie ma), w której chrześcijaństwo staje w szranki z zagrażającymi mu, niezgodnymi z prawdami wiary, herezjami.

W publikacji Oficyny Literackiej Noir Sur Blanc fakty historyczne obficie przeplatają się z wydarzeniami, które z powodzeniem uznać można za wytwór wyjątkowo bogatej wyobraźni. Przemierzając wraz z trzydziestopięcioletnim diakonem Janem Stanisławem tereny od Tatarii do Cymbrii, czytelnik najpierw przedstawia cystersom żądania buntujących się chłopów wsi Mochy, a potem – po spaleniu tychże mnichów (kto jest sprawcą?) – osiada na dworze papieskim Waszej Świątobliwości Jana XXII (akcja powieści przypada na czas przymusowego rezydowania papieży w Awinionie): jako że jest to okres gwałtownie zachodzących przemian politycznych, ekonomicznych, teologicznych i kulturowych, różnorodność poruszanych w dysputach wątków jest imponująca: rozwijane od początku lektury, przechodzą stopniowo na coraz wyższy poziom, osiągając status obszernych teologiczno-filozoficznych polemik. Uzupełniające stawiane pytania polecenie rozważmy skupia uwagę czytelnika na ulotności życia, wierze, gorliwości w służbie Bożej, wieczności, mądrości, miłości (głęboko wewnętrzne doświadczenie), prawdzie i fałszu, a także równości społecznej, relacji międzyludzkich oraz stosunku do dóbr materialnych, wszystko zaś znajduje odzwierciedlenie w zwykłym, szarym życiu każdego człowieka.

Skonstruowana misternie Tylko Beatrycze jest lekturą obszerną, obfitującą w szczegóły, dla przeciętnego czytelnika – niełatwą w odbiorze, zmuszającą do stałego skupienia (twórczość Parnickiego uważana jest za wyjątkowo wymagającą). Obrazowe opisy pobudzają wyobraźnię, umożliwiając tym samym udział w przedstawianych wydarzeniach, a wypełniające treść spostrzeżenia wraz z wypływającymi z nich trafnymi wnioskami stanowią znakomite uzupełnienie przewijającej się przez treść publikacji analizy o charakterze historyczno-teologiczno-filozoficznej (przesłuchania Stanisława są niczym seans psychoanalityczny). W przepełnionych tęsknotą refleksjach dotyczących tytułowej Beatrycze (ponieważ bohater postrzega ją jako ideał piękna duchowego i cielesnego, obwołuje ją swoją Beatrycze) ukryta jest historyczna prawda (chodzi o piękną Ryksę Elżbietę, córkę zamordowanego króla Przemysła II, późniejszą królową Polski i Czech). Język przekazu – stylizowany na starodawny (przykładowo: gdzieżby, iżem, czyżem, iżbyś, czymeś, znowuż, zaiste) – wymaga uwagi. Pomocą służy mapa Posiadłości klasztoru w okolicy Obry w XIII-XV wieku oraz przypisy (wyjaśniające i bibliograficzne).

Książka Tylko Beatrycze to przekazany czytelnikowi fragment historii Polski i Europy okresu późnego średniowiecza (odmienne czasy i kultura), przedstawiony w postaci powieści historycznej z wątkiem miłosnym (Jest tylko Beatrycze. I właśnie jej nie ma) i uzupełniający wiedzę nabytą podczas nauki szkolnej.

Tagi: Literatura historyczna Beletrystyka - religia i duchowość ok. 1000 do ok. 1500