Recenzja książki: Szczepienia. Odkrycia medyczne, które zmieniły świat
Recenzuje: Danuta Szelejewska
Temat szczepień jest jednym z najbardziej kontrowersyjnych, do czego w ogromnej mierze przyczyniają się antyszczepionkowcy (Światowa Organizacja Zdrowia uznała niechęć do szczepień za jedno z dziesięciu głównych zagrożeń dla zdrowia publicznego). Chociaż wiele z wcześniej zagrażających życiu i zdrowiu chorób zostało skutecznie wyeliminowanych, wciąż jednak neguje się skuteczność szczepionek. Jaka jest prawda? Należąca do serii #nauka książka Szczepienia. Odkrycia medyczne, które zmieniły świat ukazuje całą prawdę o szczepieniach.
Opisana przez Davida Isaacsa historia szczepień koncentruje się wokół chorób zakaźnych. Biorąc za punkt wyjścia chorobotwórcze mikroby, autor przenosi czytelnika do V wieku przed naszą erą, kiedy to podczas wojny peloponeskiej klęskę poniosły Ateny, dziesiątkowane przez zarazę (przeżył zarażony wówczas historyk Tukidydes, który przedstawił opis cierpień zarażonych ludzi). Autor przedstawia źródła infekcji oraz opisuje, jak do niej dochodzi. Poświęca uwagę immunizacji (w osobnym rozdziale omawia jej etyczne aspekty). Szczegółowym opisem obejmuje ospę, polio, gruźlicę i błonicę, a także przygląda się ogromnym postępom w opracowywaniu szczepionek przeciwko tężcowi, krztuścowi, zapaleniu opon mózgowo-rdzeniowych, zapaleniu płuc, zapaleniu wątroby, zakażeniu przewodu pokarmowego, odrze, śwince, różyczce, ospie wietrznej oraz wirusowi brodawczaka ludzkiego.
Wiedza przekazywana przez Davida Isaacsa sięga jeszcze głębiej. Nie ukrywa szczegółów dotyczących tragedii, oszustw, afer oraz związanych z akcjami wyszczepiań nieporozumień. Zapewnia również o przeprowadzanych kontrolach, a weryfikując argumenty współczesnych ruchów antyszczepionkowych, dowodzi braku ich racjonalności. Omawia kwestię odszkodowań za spowodowane szczepieniem uszczerbki na zdrowiu oraz analizuje problem ubóstwa (w krajach rozwijających się), utrudniający dostęp do szczepionek. Wylicza nowe sposoby ich podawania (doustne, donosowe, śródskórne). Zaprezentowana w publikacji wiedza jest wyczerpująca (przynajmniej na dzień dzisiejszy, a to, co może przynieść jutro, oparte jest na osiągnięciach w dziedzinie medycyny oraz biochemii).
Treść bogatej w szczegóły książki Szczepienia. Odkrycia medyczne, które zmieniły świat opiera się na wynikach długofalowych, drobiazgowych badań naukowców wielu specjalności: epidemiologów, wirusologów, mikrobiologów, immunologów, biomedyków, etyków i bioetyków oraz wielu jeszcze innych specjalistów ze środowisk medycznych na całym świecie. Są w lekturze fakty historyczne, daty, nazwiska, nazwy, typy, szczepy, programy, analizy, spostrzeżenia, wątpliwości, kontrowersje, konsekwencje, wypowiedzi, pytania i odpowiedzi, rokowania na przyszłość. Są opisy konkretnych przypadków, liczne odwołania do innych naukowych opracowań, wyjaśnienia trudnych pojęć, tłumaczenia łacińskich zwrotów, sprostowania błędnych informacji. Pomocą służą wnioski, przypisy końcowe (z podziałem na rozdziały), sugerowane lektury, indeks oraz słowniczek terminów i skrótów. Wymowna jest okładka z czarno-białym zdjęciem szczepionego przeciw polio dziecka (z kwietnia 1957 roku).
Ponieważ powstające szczepy patogenów zagrażają całemu światu, nieoceniona jest edukacyjna rola publikacji Wydawnictwa Uniwersytetu Jagiellońskiego – od uświadomienia skali zagrożenia zależy przyszłość: ratujące życie szczepionki są jednym z najważniejszych wynalazków człowieka w dziedzinie ochrony zdrowia. Dzięki nim zyskano wiele: zapewniającą sukces odporność na wiele chorób. I o to przecież chodzi.
