Recenzja książki: Spowiedź Śmigłego
Recenzuje: Adrianna Michalewska
Spowiedź Śmigłego
Okazał się jedną z najbardziej kontrowersyjnych postaci międzywojennej Polski. Jego pochodzenie i rodowód pełne były niedomówień. Nie mógł się pochwalić ani herbem, ani szlachetnymi przodkami. Admirator i przyjaciel Józefa Piłsudskiego i późniejszy członek zespołu piłsudczyków, związał swoje losy z polityką. Po wybuchu II wojny światowej został mianowany przez prezydenta Ignacego Mościckiego Naczelnym Wodzem. Od jego decyzji zależała obrona granic Rzeczpospolitej.
Historycy często potępiali działania Śmigłego. Do najtrudniejszych i najbardziej kontrowersyjnych należała decyzja o opuszczeniu granic państwa po agresji ZSRR 17. września 1939 roku. Wyjeżdżającego z broniącego się wciąż kraju wodza próbował zatrzymać pułkownik Ludwik Bociański. Słysząc odmowę, strzelił sobie prosto w serce.
O decyzjach marszałka Śmigłego w wydanej przez Bellonę książce rozmawia z nim Julian Piasecki, legionista i wiceminister, potem w sztabie Naczelnego Wodza. Opracowana przez Sławomira Kopra – historyka – rozmowa polityka i żołnierza odsłania wiele faktów z życia marszałka. Pokazuje kulisy działań polskich władz na początku wojny, a szczególnie zwalczające się obozy. Wyznania Śmigłego układają się w logiczną całość, tłumaczą decyzje Naczelnego Wodza, zarówno tę dotyczącą opuszczenia Polski przez Zaleszczyki, jak i ucieczki z miejsca internowania w Rumunii czy powrotu do okupowanej Polski.
Sporo miejsca poświęcono w tej rozmowie Marcie Thomas-Zaleskiej, ukochanej, partnerce życiowej Śmigłego. Sam Śmigły tłumaczy, dlaczego Zaleska wywiozła z Polski szereg przedmiotów, których marszałek był jedynie depozytariuszem. Powraca też wątek szabli koronacyjnej Augusta II Mocnego, wręczonej marszałkowi z okazji mianowania na to stanowisko. Marta Zaleska po wojnie sprzedała pamiątkę po Śmigłym, na szczęście nabywca przekazał ją państwu polskiemu.
W rękach Zaleskiej miały się także znaleźć wszelkie rzeczy osobiste Rydza. Również listy i prowadzony przez niego pamiętnik. Te dokumenty jednak nigdy nie wróciły do kraju.
Skąd zatem ten wywiad?
Jak w przedmowie informuje Sławomir Koper, rewelacyjne zapiski Piaseckiego otrzymał od czytelnika, którego brat znalazł dokumenty podczas odgruzowania zniszczonej Warszawy. Jak wiadomo, Piasecki zginął podczas powstania warszawskiego. Czy jednak rzeczywiście zostawił po sobie dwa bruliony arcyciekawych rozmów z Naczelnym Wodzem?
Jakkolwiek by nie było, Spowiedź Śmigłego to fascynująca lektura. Z detalami, bardzo logicznie i spójnie przedstawia politykę czasów międzywojennych, szczegółowo opisując odzyskanie niepodległości, działania Piłsudskiego i czasy po Piłsudskim. Rzeczywiste postaci historyczne nabierają wyrazistości, gdy na jaw wychodzą ich słabości i ciemne strony. Poznajemy obraz Polski przedwojennej, którego barwa daleka jest cukierkowego różu. To świat bezwzględnie zwalczających się frakcji, zimnego kalkulowania politycznego i zwykłej ludzkiej podłości. Dodając do tego otoczenie, rzeczywistość, w której żył marszałek, otrzymujemy bardzo interesujący opis czasów, o których powiedziano już chyba wszystko, ale za każdym razem inaczej. Koper ze swoją najnowszą książką uzupełnia lukę, mówiąc o dotychczas mniej znanych sprawach. Nie ucieka przed najtrudniejszymi pytaniami – nie tylko o celowość opuszczenia Polski podczas agresji ZSRR w 1939, ale także o sens powrotu do niej, w tajemnicy.
Z pewnością nie jest to książka dla każdego. Ale polecam ją wszystkim, bowiem prowokuje nie tylko do zgłębiania faktów historycznych, ale i poszukiwania odpowiedzi na trudne pytania związane z II wojną światową. Zmusza do spojrzenia z innej strony na wiele tematów, które uznawaliśmy już za zamknięte. Polecam.
