Recenzja książki: Pociąg Kasztnera
Recenzuje: szczepanik
„Prawdziwa historia Rezso Kasztnera, nieznanego bohatera Holokaustu” – taki podtytuł nosi książka Anny Porter, opowiadająca o czasach II wojny światowej w kontekście największej zbrodni, jaka się wówczas dokonała, czyli Zagłady. Porter przedstawia postać Kasztnera, Żyda węgierskiego pochodzenia, który uratował przed śmiercią wielu przedstawicieli swojego narodu. Główny bohater książki nie jest dziś tak powszechnie znany jak choćby Oskar Schindler, o którym powstał nie tylko film, ale i wiele książek. Co więcej, na Kasztnera patrzy się dwubiegunowo – nie tylko zwraca się uwagę na jego humanitarną działalność, ale również traktuje go jako kolaboranta wchodzącego w układy z nazistowskim okupantem.
Anna Porter rozszerza oba wizerunki, na pierwszy plan wysuwając ten pierwszy. Przedstawia fakty, skrupulatnie zbierane przez lata, obudowując historię samego Kasztnera wojenną historią Budapesztu. Jaka postać bohatera wyłania się z publikacji Porter? Przede wszystkim człowieka odważnego, który nie waha się przed podjęciem jakiegokolwiek ryzyka po to tylko, aby dopiąć celu. Głównym celem zaś jest ochrona ludzi przed śmiercią. Kasztner, jako mężczyzna wykształcony i niezwykle elokwentny, nie roztacza powszechnego uroku ani bardzo przychylnej aury, a ludzie czują raczej wobec niego respekt i często też traktują go jako autorytet. Mimo więc, że nie zawsze darzony sympatią, był Kasztner jednocześnie zawsze poważany i szanowany.
Książka Anny Porter jest dokumentem napisanym w sposób przystępny i interesujący. Zarzuty stawiane „Pociągowi…”, jakoby był zbyt prosty i zbyt rozwlekle napisany, nie są do końca słuszne. O wielu aspektach drugiej wojny światowej mówi się na lekcjach historii coraz mniej. Jeśli więc ktoś bierze do ręki lekturę Porter, nie mając rozbudowanej wiedzy na temat tego, co czyta, warto, aby taką posiadł właśnie dzięki zetknięciu z książką opowiadającą o Kasztnerze. Zainteresowani kwestią żydowską dowiedzą się też na pewno więcej o tym, jak wyglądał Holokaust na Węgrzech i w Rumunii. Przyłożenie sytuacji tamtych państw do polskiej również wydaje rzeczą interesującą.
Fragment notki na temat bohatera oraz omawianej książki, pojawiający się na okładce „Pociągu…”, brzmi: Rzetelnie udokumentowana książka Anny Porter przedstawia historię człowieka, który w dramatycznych okolicznościach zawarł pakt z architektem Holokaustu, Adolfem Eichmannem. Ta historyczna relacja, ukazująca kulisy targów z diabłem, łączy w sobie cechy politycznego thrillera i dramatu psychologicznego. I tak jest w istocie.
Anna Szczepanek
