Recenzja książki: Pedeutologia. Studium teoretyczno-pragmatyczne

Recenzuje: Justyna Gul

Nauczyciel w procesie przemian

Coraz częściej mówi się o kryzysie szkoły, która nie jest w stanie sprostać ani wymaganiom naszych czasów, ani oczekiwaniom młodzieży. W ślad za powszechnym rozczarowaniem systemami oświaty, możliwościami (a raczej ich brakiem), jakie otwierają się przed absolwentami, powszechnym upadkiem wartości, idzie niestety deprecjacja roli nauczyciela oraz jego osoby jako autorytetu, mentora.

Nie można nie zauważać problemu, z jakim boryka się szkoła, nie można nie zauważać nauczycieli cierpiących na syndrom wypalenia zawodowego, nauczycieli-pasjonatów, którzy zamiast uczyć spędzają czas na wypełnianiu kolejnych dokumentów, nauczycieli rozpaczliwie próbujących utrzymać cały etat dzięki zdobyciu kolejnej specjalizacji. Dlatego też tak ważne i potrzebne są publikacje zajmujące się problemami nauczycieli, ich edukacją, a także codzienną pracą. Wszak nauczyciel bierze czynny udział w kształtowaniu jednostki ludzkiej, pełnoprawnego obywatela, członka społeczności, dlatego też jego rola jest nieoceniona. Konieczne jest jednak dokonanie przez środowisko nauczycielskie pewnego przewartościowania, otwarcia się na nowe rzeczy, w tym nowe technologie, a także zaakceptowania nieuchronnych zmian w polskiej szkolnej rzeczywistości.  

Publikacja Jolanty Szempruch, doktora habilitowanego i profesora nadzwyczajnego Uniwersytetu w Kielcach oraz Wyższej Szkoły Ekonomii i Innowacji w Lublinie, jest wyrazem głębokiej troski o warunki funkcjonowania współczesnego nauczyciela. Pedeutologia. Studium teoretyczno-pragmatyczne, opublikowane nakładem Oficyny Wydawniczej IMPULS, to publikacja stanowiąca istotne wsparcie nie tylko dla dyrektorów szkół, rad pedagogicznych czy samych nauczycieli, ale także dla tych wszystkich osób, które w nauczaniu chcą się realizować, które swoją przyszłość zawodową wiążą właśnie z polską szkołą.

Tytułowa pedeutologia to nauka o nauczycielu, wychowawcy. To subdyscyplina pedagogiczna, zajmująca się zagadnieniami związanymi z pracą nauczyciela, m.in. doborem kandydatów do zawodu, osobowością nauczyciela, jego rozwojem zawodowym, a także warunkami tego rozwoju. Autorka w ośmiu rozdziałach przedstawia wszystkie aspekty składające się na to zagadnienie, szczegółowo je omawiając, powołując się przy tym na wypowiedzi znanych w środowisku naukowym postaci.

Z publikacji możemy dowiedzieć się, jak kształtował się zawód nauczyciela i jakim podlegał przemianom, poznamy przedmiot zainteresowań pedeutologii, trzy stadia refleksji pedentologicznej, a także związki pedeutologii z innymi naukami (m.in. z psychologią, filozofią czy socjologią wychowania).

Rozdział drugi stanowi próbę identyfikacji różnych doktryn, koncepcji i tendencji dotyczącej kształcenia nauczycieli, a także odpowiedzi na pytanie: jak kształcić nauczycieli, aby umieli sprostać wyznaczonym im dzisiaj i w przyszłości zadaniom? W kolejnym rozdziale autorka podjęła się zdefiniowania zawodu nauczyciela, a także analizy jego kwalifikacji zawodowych, niezbędnych do skutecznej realizacji funkcji szkoły. Szempruch zauważa, że w toku zmian regulacji prawnych nauczyciel został ograniczony w swej kreatywności oraz możliwościach kształtowania przestrzeni wykonywania pracy, wtłoczony w sztywne ramy procedur oraz pracy nastawionej na zadaniowość i standaryzację usług. Autorka wspomina również o trwającym od lat sporze dotyczącym kompetencji współczesnego nauczyciela.

Rozdział czwarty porusza zagadnienia dotyczące rozwoju zawodowego oraz doskonalenia nauczycieli, poczynając od zawodowego startu, poprzez fazy rozwoju zawodowego, po podnoszenie kwalifikacji pracowniczych, niezbędnych do satysfakcjonującego i zgodnego z oczekiwaniami spełniania zadań zawodowych. Kolejny rozdział stanowi niejako rozwinięcie poprzedniego, traktuje bowiem o uwarunkowaniach rozwoju zawodowego.

Nauczyciel w relacjach podmiotowych stanowi temat rozdziału szóstego, w którym Szempruch zajmuje się nauczycielem i uczniem w relacjach podmiotowych oraz dialogu edukacyjnym, a także relacjami pomiędzy nauczycielem a rodzicami. Niezwykle cenny w kontekście wspomnianego upadku wartości jest rozdział siódmy, dotyczący moralnego wymiaru zawodu nauczyciela. Problematyka ta jest rozpatrywana z punktu widzenia etyki, filozofii, aksjologii, socjologii, a także psychologii i pedagogiki. Autorka podkreśla, że wartości stanowią podstawę działań pedagogicznych, są źródłem celów kształcenia, porusza ponadto kwestię odpowiedzialności nauczyciela. Rozdział ósmy, ostatni, obejmuje tematykę związaną z osobą nauczyciela w warunkach zmian społecznych i edukacyjnych.

Książka Pedeutologia. Studium teoretyczno-pragmatyczne to nieoceniona z punktu widzenia kształtowania się osobowości i świadomości nauczyciela pozycja. Autorka daje możliwość prześledzenia zmian, jakie na przestrzeni lat zachodziły w oświacie, nacisk kładąc na osobę nauczyciela i rolę, jaką odgrywa on w systemie edukacji. Napisana przystępnym językiem publikacja posiada przejrzysty układ, dzięki któremu szybko odnajdziemy interesujące nas treści. Z uwagi na fakt, iż do lektury będziemy z pewnością wracać wielokrotnie, to zdecydowany atut książki (poza wartością merytoryczną, oczywiście). Szempruch nie tylko zgłębia zagadnienia dotyczące pedeutologii, ale daje też punkt wyjścia do własnych przemyśleń, dyskusji i – mam nadzieję – impuls do doskonalenia swojego warsztatu oraz pracy nad własnymi postawami.