Recenzja książki: Mikrokosmos wiersza. Interpretacje poezji współczesnej

Recenzuje: Justyna Gul

Magia poezji

W szkole analiza wiersza stanowi najmniej lubiane zagadnienie programowe, spędzające sen z powiek tak uczniom, jak i nauczycielom. Powoli odchodzi się też od nauki pamięciowej wierszy, czy nawet ich fragmentów, skazując nas na pustkę, której w inny sposób niż tylko poezją, muzyką czy malarstwem wypełnić nie można. Co więcej, takie marginalne traktowanie wiersza ogranicza delektowanie się nim, jego smakowanie oraz refleksję nad tematem i sposobem przedstawienia świata przez autora.

Tymczasem Polska z jej bogatym dorobkiem poetyckim, kryje w sobie wciąż wielki potencjał w tej materii. Nie będzie nawet wielkiej przesady w skrajnym stwierdzeniu, że więcej mamy dziś poetów niż czytelników ich poezji – pisze Piotr Michałowski w swojej publikacji Mikrokosmos wiersza. Interpretacje poezji współczesnej. Opublikowana nakładem Oficyny Impuls pozycja to dwadzieścia trzy interpretacje wierszy dziewiętnastu autorów, które stanowić mogą nie tylko nieocenioną pomoc dla nauczycieli, uczniów czy studentów polonistyki, ale także ucztę dla wszystkich wielbicieli poezji.

Jak sam autor zaznacza, zbiór ten nie jest kompatybilny ze szkolnymi programami nauczania czy kanonem polskiej poezji współczesnej, ale też nie było to celem publikacji. To raczej próba podzielenia się z czytelnikiem poetyckimi gustami oraz przedstawienia poetów i poetek tworzących na przestrzeniu kilku pokoleń. To sprawia, że znajdziemy w publikacji Leśmiana, Herberta, Baczyńskiego, Miłosza, Szymborską czy Barańczaka oraz wielu innych, których utwory autor podzielił na cztery grupy tematyczne. Głównym kryterium wyboru wierszy była, jak przyznaje autor, atrakcyjność tekstu poetyckiego.

Piotr Michałowski przedstawił wiersze dotyczące m.in. przyrody, kultury, filozofii, miłości i śmierci, wojny i zagłady, współczesności, historii i tradycji. Zaproponowane przez niego interpretacje mają na celu podkreślenie wyjątkowości wierszy oraz skłonienie do lektury uważnej, pozwalającej docenić szerokie spektrum wiersza, poruszającej wrażliwość  czytelnika. Ponadto do zestawu interpretacji dodane zostały propozycje dyskusji nad tekstem pod kątem problemów w nim poruszanych, które stanowią doskonały materiał dla nauczycieli, na podstawie którego mogą oni tworzyć własne konspekty lekcji. Dla studentów to z kolei okazja do własnych przemyśleń na temat wiersza i możliwość głębszej refleksji.

W części poświęconej Przyrodzie i poznaniu autor zawarł takie wiersze, jak Tęcza Bolesława Leśmiana  (poetycka lekcja ekologii), Na szczęście Ewy Lipskiej (utracony raj normalności), Głos Zbigniewa Herberta (czyhanie na epifanię), Logiczny układ Heleny Raszki (logika świata, obrazu, słowa i wiersza) oraz Przejście 2 Mirona Białoszewskiego (dziwność świata, dziwność doznań, dziwność opisu).

Do Tradycji i historii Michałowski zaliczył Wyspę Zbigniewa Herberta (wyspa wśród źródeł, wśród żywiołów), Kolejkę elektryczną Anny Piwkowskiej (podziemna przemiana), *** (Gdy za powietrza zasłoną) Krzysztofa Kamila Baczyńskiego (w teatrze wojny, miłości i snu), Kolejkę Jerzego Ficowskiego (milczenie jako pamięć Zagłady) oraz Purpurowy zbiór legend Witolda Wirpsza (historiozofia pod prysznicem).

Miłość i śmierć to takie pozycje, jak Piękna nieznajoma Czesława Miłosza (oda do nagości), Wypadek drogowy Wisławy Szymborskiej (śmierć – tabu, empatia i katharsis), Zbuntowane komórki Bohdana Zadury (tomografia wiersza) oraz Kadra na mecz z Francją została już powołana (gol w nieśmiertelność).

Część objęta wspólnym tytułem Razem i osobno to takie wiersze, jak: Elegia o kaflowym piecu Anny Frajlich (rozbiór wiersza o rozbiórce pieca), Mój przyjaciel odcina się od świata Ryszarda Krynickiego (sen pod gazetą), W sierpniu Marcina Świetlickiego (ucieczka w marzenie o ucieczce), Geologia Tadeusza Dąbrowskiego (trzy piętra tożsamości) oraz Jakieś Ty Stanisława Barańczaka (adresat pilnie poszukiwany).

Ostatni blok tematyczny wyodrębniony przez autora to Poezja i poeta, a w nim takie propozycje jak: To, co jest wierszem nie do pomyślenia Stanisława Barańczaka (wiersz jako świat nieprzedstawiony), Przepis Czesława Miłosza (nieszczera niechęć do szczerości), To Czesława Miłosza (portret jednego wiersza z poetą w tle) oraz Poeta Edwarda Balcerzana (trzy światy).

Praca Mikrokosmos wiersza to solidnie przygotowany materiał, traktujący nie tyle o technicznej stronie analizy wiersza, co ukazujący głębię poezji i zachęcający do tego, by się w niej… zakochać. Michałowski zwraca uwagę nie tyle na autorów wierszy, co na ich twórczość – ona odgrywa tu główną rolę i na niej skupia się autor. Widać tu przygotowanie merytoryczne oraz wyjątkową wrażliwość autora na poezję i na świat. To książka, która nie powinna być traktowana instrumentalnie – to raczej bodziec do wejścia w świat wierszy, zagłębienia się w nim, do refleksji i zatrzymania się na chwilę nad tekstem. Do poświęcenia poezji czasu, którego zazwyczaj nam brakuje.