Recenzja książki: Katedra Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Kielcach
Recenzuje: Danuta Szelejewska
Dla człowieka wierzącego wyjątkowego znaczenia nabiera miejsce spotkań z Bogiem. Dzięki wysublimowanemu albumowi Katedra Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Kielcach czytelnik ma okazję doświadczyć głębokich wewnętrznych przeżyć, a zarazem może zwiedzić – choćby tylko za sprawą książki – to niezwykłę miejsce.
Ogrom zamieszczonych w publikacji wiadomości został zgrupowany w czterech zasadniczych działach: Biografia, Niebo, Ofiara i Skarb, których tytuły od razu kierują myśl czytelnika ku niebieskim wyżynom. Przegląd dziejów bazyliki katedralnej Paweł Tkaczyk rozpoczyna od sięgnięcia wstecz, do drugiej połowy XIII wieku, doceniając równocześnie rolę, jaką niewielka wówczas romańska kolegiata odegrała w życiu ówczesnych mieszkańców Kielc. Szeroko omawia zakres prowadzonych prac modernizacyjnych, które – biorąc pod uwagę zawirowania życia religijnego – pokazują, z jakimi trudnościami oraz niesprzyjającymi okolicznościami musieli zmagać się odpowiedzialni za to dzieło.
W swojej opowieści o katedrze kieleckiej ksiądz Tkaczyk zwraca uwagę czytelnika na to, co najbardziej istotne. Pokazuje, że obecne na ścianach i sklepieniach dekoracje malarskie nawiązują do kosmicznej idei nieba, tworząc niejako ścieżkę prowadzącą wstępującego w mury katedry człowieka do Królestwa Niebieskiego. Malowidła nie są zbiorem przypadkowo dobranych scen, ale wynikiem starannie przemyślanego programu ikonograficznego, który znalazł źródło w Piśmie Świętym, tekstach ojców Kościoła oraz apokryfach, a kluczem do jego zrozumienia jest apokryficzna opowieść o Wniebowzięciu NMP.
Ponieważ w albumie nic nie jest przypadkowe, w kolejnej części znalazły się treści skoncentrowane wokół kultu: szpaler ołtarzy, spośród których na pierwszy plan wybija się wykonany po Soborze Watykańskim II marmurowy ołtarz, przy którym obecnie sprawowana jest Eucharystia – z nastawą w oprawie rzeźbiarskiej i kamiennym sarkofagiem (w szczegółowe opisy dotyczące lokalizacji malowideł oraz wymowy teologicznej i artystycznej wplecione zostały związane z nimi wydarzenia historyczne, ciekawostki oraz burzliwe opowieści). Ostatnim etapem wędrówki po kieleckiej katedrze jest udostępniony dla zwiedzających skarbiec: kielichy, monstrancje, relikwiarze, obrazy, ornaty, haftowane dekoracje, księgi, a także piękna złota róża, wykonana z ofiar mieszkańców Kielc z okazji jubileuszu 200-lecia diecezji kieleckiej – to najważniejsze eksponaty, na jakie zwraca uwagę Paweł Tkaczyk.
Pod względem artystycznym Katedrze Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Kielcach można przypisać efekt mistrzowski. Obok teologicznych refleksji znalazły się informacje wynikające z kontekstu historycznego. Wszystkie ilustracje (obok całych reprodukcji znalazły się powiększone detale) dokładnie opisano. Są nazwiska twórców, daty, passusy z dokumentów papieskich i kronik, protokoły, wyniki analiz, hipotezy. W tekst sprawnie zostały wplecione cytaty biblijne, a także refleksje świętych, teologów, filozofów, egzegetów, historyków i historyków sztuki oraz wielu innych specjalistów z różnych dziedzin nauki. Wytłumaczono trudne pojęcia z dziedziny sztuki. Pomocą służy wybrana bibliografia. Album posiada duży format, kredowe kartki, twardą okładkę z dodatkową obwolutą.
Propozycja Wydawnictwa Jedność nie ma ograniczeń w kwestii odbiorców. Wyczerpująca treść w połączeniu z pięknymi zdjęciami autorstwa Krzysztofa Pęczalskiego na długo jest w stanie zatrzymać wzrok, pobudzając przy tym do refleksji.
