Recenzja książki: Góralskie czary. Leksykon magii Podtatrza i Beskidów Zachodnich

Recenzuje: Danuta Szelejewska

Kultura ludowa górali od początku przepełniona była magią, a co za tym idzie – przekonania i wierzenia odzwierciedlały się w postępowaniu mieszkańców gór. O ich wpływie na codzienne życie, ale i roli duchowości w funkcjonowaniu góralszczyzny na przestrzeni wieków opowiadają Góralskie czary. Leksykon magii Podtatrza i Beskidów Zachodnich.

Informacje związane z ludową magią Katarzyna Ceklarz oraz Urszula Janicka-Krzywda zebrały z wielu źródeł (również archiwalnych) i jako 237. tematycznych haseł ułożyły w porządku alfabetycznym. We Wstępie autorki, sięgając do roku 1100 p.n.e. oraz powołując się na osiągnięcia naukowe wielu badaczy kultury i rządzących nią praw, najpierw zajęły się etymologią słowa magia, po czym omówiły jej istotę, strukturę, cele, funkcje, zasady, nurty, założenia oraz zagrożenia. Zapisane w Leksykonie… tematyczne hasła dotyczą zwyczajów i wierzeń, rytuałów, zjawisk przyrodniczych, praktyk magicznych, zaklęć, ochrony przed demonami, czynności zapobiegawczych, zachowań mających na celu zarówno pomoc, jak i szkodzenie. Wyczerpujące wyjaśnienia dotyczą ludzi, zwierząt, roślin, rzeczy, żywiołów i symboli, a także magicznych dat, liczb, maści oraz ziół. Czytelnik, który dzięki lekturze dotrze na rozstajne drogi czy w progi domostw, pozna magiczne zwroty i nieznane mu do tej pory słowa (np. gieleta, nietota, koszar, inkluz, sosręb, podłaźnik czy zawaternik). Dowie się, dlaczego jałowiec posądzano o związki ze złymi mocami, gdzie ukryto zbójeckie dukaty, na czym polegały mediacyjne właściwości nietoperzy i komu dawano do wypicia wodę z gotowanego łańcucha. Dowie się jeszcze więcej, wystarczy tylko, że sięgnie po Góralskie czary.

Wyczerpująca treść publikacji Tatrzańskiego Parku Narodowego przedstawiona została w sposób bardzo interesujący. Czarno-czerwona kolorystyka, gdzie kolor czarny uosabia noc, zniszczenie i szatana, czerwony zaś sygnalizuje niebezpieczeństwo oraz potrzebę zdecydowanej reakcji, doskonale wpasowała się w tematykę: mocne „szatańskie” ilustracje Aleksandry Czodżak odzwierciedlają magię przekazywanych treści. Nazwom roślin i zwierząt przyporządkowano ich nazwy ludowe (jeśli takie są używane) i łacińskie (kursywą), zwroty obcojęzyczne przetłumaczono na język polski. W wielu hasłach znalazły się odsyłacze do haseł kolejnych (strzałka). Naukowe spostrzeżenia etnologów, antropologów, socjologów, filologów oraz historyków kultury i literatury przeplatają legendy, ludowe powiedzenia, fragmenty utworów literackich. Pomocą służą przypisy, a także zamieszczone na końcu książki dodatki: słowniczek, bibliografia (wraz z archiwaliami), alfabetyczny spis haseł, wykaz skrótów oraz lista informatorów (od roku 1960 do 2013). Dwie wstążeczki (czerwona i czarna) ułatwiają odnalezienie interesującego hasła. Twarda okładka przedłuża żywotność książki.

Warto sięgnąć po Góralskie czary, by poznać kulturę ludową mieszkańców Podtatrza i Beskidów Zachodnich.

Tagi: legendy podania