Recenzja książki: Friedrich Nietzsche. Dzieł‚a wszystkie. Notatki z lat 1885-1887

Recenzuje: Justyna Gul

Notatki „wielkiego filologa”

Kto nie umie przysiąść na progu chwili, puszczając całą przeszłość w niepamięć, kto nie jest zdolny trwać w miejscu jak bogini zwycięstwa, nie doznając zawrotu głowy ani lęku, ten nigdy nie dowie się, czym jest szczęście – pisał Nietzsche, filozof, filolog klasyczny, poeta i prozaik. Z jego twórczością stykamy się zazwyczaj w czasach szkolnych, choć jego dzieła traktowane są fragmentarycznie, a fragmenty te nie oddają w pełni głębi przemyśleń ani idei tego myśliciela. Wykorzystanie pewnych haseł filozofii Nietzschego przez ideologię nazistowską (w szczególności takich pojęć, jak „nadczłowiek” czy „moralności panów” sprawiło, że stał się postacią kontrowersyjną i niesłusznie traktowaną jako ideolog faszyzmu.

Dziś z twórczością Nietzschego możemy zapoznać się dzięki obszernej publikacji Friedrich Nietzsche. Dzieła wszystkie. Notatki z lat 1885 - 1887 wydawnictwa Officyna. W dwunastym już tomie zebrane zostały szkice dotyczące kategorii filozoficznej „wola mocy” oraz do dzieła Wola mocy, wydanego już po śmierci poety. Książka jest zarazem szóstym, przedostatnim tomem zawierającym krótkie pisma, notatki i szkice, podzielone chronologiczne według czasu ich powstania. Docenić należy systematykę zamieszczonych w zbiorze notatek, które zostały oznaczone numeracją oznaczającą okres powstania danego fragmentu oraz kolejny numer porządkowy w tym okresie.

Okres, z którego prace zostały zawarte w tomie, jest o tyle interesujący, że w życiu Nietzschego nie działo się nic istotnego, w przeciwieństwie do późniejszego, czy nawet wcześniejszego okresu jego życia. Po trzech częściach Zaratustry mógł Nietzsche oddać się pielęgnacji swojego zdrowa oraz pisaniu czwartej i ostatniej części dzieła, uznanego za najważniejsze dzieło filozofa, swego rodzaju kompilację jego poglądów. W 1886 ukazało się jego Poza dobrem i złem, zaś w roku 1987 pojawiła się publikacja Z genealogii moralności.

Notatki zawarte w zbiorze Friedrich Nietzsche. Dzieła wszystkie. Notatki z lat 1885 - 1887 oscylują wokół kilku tematów. Oprócz wątków pojawiających się we wcześniejszych dziełach, Nietzsche dostrzega pojawiające się zjawiska i formułuje nowe koncepcje. Pojawienie się tych nowych problemów poddanych pod rozwagę to wynik dogłębnej analizy nowoczesności, koncentracja na nihilistycznym rozkładzie dotychczasowych ideałów metafizycznych oraz kształtowanie się kluczowych figur myśli Nietzscheańskiej.

W jego twórczości nasila się krytyka tradycji metafizycznej przy jednoczesnej tendencji do obrony przed groźbą relatywizmu. Ostatecznym celem krytyki metafizyki było przeciwstawienie się substancjalnemu rozumieniu podmiotu, utożsamianego z procesem bezosobowej myśli przeciwstawianej ciału, przypadkowości i zmianie. Na nową płaszczyznę Nietzsche przenosi również wojnę wypowiedzianą moralności. Poeta był również przekonany, że kultura nowoczesna stoi na skraju przepaści, a konsekwencją tego było obsesyjne dążenie do odróżnienia własnej filozofii od dążeń kultury romantycznej.

Lektura zbioru notatek z lat 1885-1887 otwiera nas na nowe prądy myślowe, zaś obszerna przedmowa Artura Lewandowskiego pozwala umiejscowić notatki w kontekście nowych idei i myśli twórczych filozofa. Z uwagi na trudność w interpretacji tekstów jest to lektura przede wszystkim dla filozofów, filologów i historyków zgłębiających życie Nietzschego oraz jego utwory. Zebrane w zbiorze nie publikowane dotąd prace rzucają nowe światło na myśli filozofa i mogą stanowić punkt wyjścia do dalszej analizy jego dzieł czy koncepcji.