Recenzja książki: Dokąd prowadzą nas media

Recenzuje: mrowka

Umiejętność zadawania właściwych pytań jest kluczem do otrzymania satysfakcjonujących odpowiedzi. Pytanie pozbawione przez Krzysztofa Teodora Toeplitza w tytule najnowszej publikacji Iskier, „Dokąd prowadzą nas media”, jest wyrazem zainteresowania wielu badaczy. Krzysztof Teodor Toeplitz poszukuje odpowiedzi na pytania nurtujące naukowców, ale stara się także zaspokoić ciekawość przeciętnego czytelnika – nadaje swoim wywodom formę esejów, lekkich i przyjemnych w lekturze, a jednocześnie erudycyjnych i odkrywczych. Autor odwołuje się do dokonań badaczy – antropologów kultury, socjologów, politologów czy psychologów, cytuje powieściopisarzy i ekonomistów, historyków i publicystów. Dla udowodnienia swoich tez sięga KTT do współczesnej prasy i programów telewizyjnych. Autor walczy lub polemizuje z obiegowymi opiniami na temat mediów. Rozbija mit czwartej władzy i wykazuje niesłuszność stwierdzenia „kto ma media, ten ma władzę”, przekształcając to powiedzenie w nieco mniej optymistyczną tezę „kto ma władzę, ten ma media”. Autor tłumaczy we wstępie, że książka stała się z konieczności „nie tylko książką o mediach, ale także o władzy i o zmieniającym się charakterze społeczeństw”. Żeby zrozumieć istotę zagadnienia, Toeplitz śledzi rozwój mediów, sięgając czasem do dalekiej przeszłości (rozwój prasy rozpoczyna anegdotami o Gutenbergu). Wszystko po to, by jak najlepiej zapanować nad ewoluującymi wytworami techniki i pomysłowości człowieka. Prasa, radio, telewizja i Internet – to środki przekazu interesujące Toeplitza. Poprzedzenie każdorazowo ogólnych rozważań poszukiwaniem początków rozwoju mediów przyczynia się do dokładniejszej analizy tematu. Autor przedstawia swoje odkrycia w formie przystępnej, nie przytępionej ani przez drobiazgowość w historycznych dociekaniach, ani też przez sięganie na przykład do statystyk i wyników badań socjologicznych. Obficie cytowana literatura przedmiotu umożliwia pełniejsze poznanie procesów rządzących światem mediów, pozwala także ocenić postęp cywilizacyjny. Obserwacje praw kierujących radiem czy telewizją dają podstawy surowym ocenom i wnioskom o niebezpieczeństwie zatracenia kultury. Toeplitz analizuje media odwołując się do polskich i zagranicznych stacji telewizyjnych. Poszukuje roli informacji, sprawdza, jak fotografia prasowa zmieniła dyskurs i jak obraz pozwala manipulować odbiorcą. Śledzi Bergsonowskie iluzje zbiorowości i tłumaczy rolę nowych narzędzi przekazu. W obalaniu mitów na temat mediów mieści się również zminimalizowanie, a przynajmniej ograniczenie roli Internetu – miał on w powszechnym mniemaniu zahamować rozwój prasy, radia i telewizji – Toeplitz udowadnia, że te obawy są płonne. Kieruje autor uwagę na proces homogenizacji treści przekazu i, co za tym idzie, obniżenie poziomu informacji, opisuje rolę nadawców i odbiorców. Wyjaśnia, dlaczego ekspansja mediów elektronicznych jest atakiem na przestrzeń prywatną. Interesuje się kulturą i jej odgałęzieniem – kulturą masową. Poszukuje roli czynnika „teraz” w telewizji. Daje diagnozę kultury w połączeniu z polityką, gospodarką i ekonomią. Bada rozwój i znaczenie reklam, stara się przewidzieć kierunek ewolucji mediów. KTT rozwija wątek reklamy jako nośnika treści, ukazuje zasady działania ukrytej perswazji w serialach i sprawdza, co ma wpływ na politykę korporacji medialnych. Wśród tych badań i relacji autor próbuje przewidzieć przyszłość, docieka, jak rozwiną się media. I choć całkowite i dokładne poznanie kierunku ewolucji prasy, radia, telewizji i Internetu nie jest możliwe, to przecież trafne diagnozy i analizy przybliżają nas do odpowiedzi. Książka niezwykle interesująca, nie tylko dla kulturoznawców.