Recenzja książki: Biblia. Początek

Recenzuje: Damian Kopeć

List Boga do ludzi

Biblia jest księgą, która stanowi fundament kultury europejskiej i światowej. Jest swoistym kodem kulturowym naszej cywilizacji. Bez niej trudno w pełni zrozumieć świat w którym żyjemy, jego historię i czas obecny. Chociażby z tego powodu warto znać Biblię, nawet będąc ateistą czy niewierzącym. Biblia jest zbiorem tekstów wielu autorów, pisanych na przestrzeni kilku wieków. Nie dla wszystkich ważne są te same zestawy tekstów biblijnych. Większość Żydów nie uznaje na przykład Nowego Testamentu, tak ważnego dla chrześcijan. Niektórzy nie uznają tłumaczeń Biblii, uważając, że należy ją czytać tylko w języku (językach) w których została napisana. Teksty biblijne bowiem były pisane nie tylko w różnym okresie czasowym, ale i w różnych językach. Choć podstawowym językiem był hebrajski, to fragmenty zostały napisane również w języku aramejskim czy greckim. Powstało wiele tłumaczeń Biblii - zarówno z języków oryginalnych, jak i z innych tłumaczeń, na przykład z Septuaginty. Wszystko to powodowało i powoduje sporo problemów w poprawnym jej zrozumieniu. To kwestia zarówno języka, jak i znajomości kultury oraz mentalności ludzi żyjących w czasach, w których dany tekst powstawał. Problemem może być to, że w przypadku Biblii nie chodzi o krótki czas, ale o kilka stuleci. Bez tego zrozumienie tekstów biblijnych będzie zawsze niepełne.

Każda księga biblijna wypełniona jest symboliką oraz aluzjami do zwyczajów i czasów, w których była pisana. Czytanie Biblii utrudnia więc kulturowy dystans, dzielący nas od jej autorów. W biblijnych tekstach widzimy ciągłe nawiązywanie do ówczesnej sytuacji politycznej, do mentalności dalekiej od umysłu ukształtowanego na grecko-rzymskich wzorcach, do obyczajów, których nie rozumiemy. Dlatego tak cenne są różne komentarze i opracowania przybliżające nam tamte czasy. Czytając Pismo Święte, musimy zawsze pokonywać kulturowy, językowy, historyczny i literacki dystans oddzielający nas od świata Biblii.

Popularnonaukowa książka Romana Zająca Biblia. Początek jest kolejną próbą przybliżenia Biblii szerokiemu gronu czytelników. Jest efektem nie tylko pracy naukowej autora, ale również pasji tego biblisty. To próba interpretacji wybranych tekstów, analiz językowych i historyczno-lingwistycznych ksiąg biblijnych, dociekania tajemnicy ich powstania i omówienia problemów z ich percepcją. Pokazania, na czym polegają trudności, przedstawienia wyników badań, własnych przemyśleń i koncepcji. Istotne jest, że autor czyni to w niezwykle barwny, atrakcyjny, porywający sposób. Tylko nieliczne fragmenty mogą być trudniejsze w zrozumieniu, na przykład te omawiające kwestie nazewnictwa i numeracji części ksiąg w Biblii. Zwraca uwagę język używany przez autora - barwny, ale zrozumiały, pozbawiony wyrafinowanego słownictwa, obrazowy. Taki, który może zrozumieć każdy średnio wykształcony czytelnik.

Autor ciekawie pisze o tym, w jakich językach została napisana Biblia i kim byli jej autorzy. Wyjaśnia na wielu ciekawych przykładach, jak tłumaczenia zmieniały pierwotny sens tekstów biblijnych, na czym polega trudność w czytaniu tłumaczeń, a nie tekstów oryginalnych, co powoduje brak zrozumienia kontekstu kulturowego. Próbuje wyjaśnić, na czym polegało pisanie pod natchnieniem Ducha Świętego, jak i dlaczego należy w odmienny sposób czytać różne teksty biblijne. Pokazuje, jak wiele gatunków literackich występuje w Biblii i tłumaczy, że wymagają one - podobnie jak w przypadku innych lektur - odpowiedniego podejścia (tak jak przykładowo w przypadku bajek, legend, reportaży, beletrystyki czy literatury faktu). Mierzy się z kontrowersjami dotyczącymi świętości Biblii czy prawdziwości przesłania w niej zawartego. Uważa, że Biblia pokazuje zło obecne w świecie, pokazuje świat takim, jakim jest - nawet, gdy wydaje się to trudne do zaakceptowania. Nie gloryfikuje jednak zła i nie czyni z niego atrakcji czy rozrywki, jak ma to nie raz miejsce w przypadku kultury współczesnej.

Tymczasem przemoc jest obecna w Biblii, ponieważ istnieje ona w świecie i istnieje w nas samych, a Biblia, tak jak słońce - oświetla różne rzeczy dobre i złe, piękne i brzydkie, szlachetne i podłe.

Zgodnie z zasadą św. Augustyna: opowiedziane nie znaczy pochwalone. Roman Zając zauważa, że nawet człowiek święty potrafi czynić zło, upadać. Może wybierać i czasami wybiera źle, występuje przeciwko Bogu, choć w innym momencie jest z Nim blisko. Biblia tego nie ukrywa, co niektórych może razić, rozczarowywać. Ciekawym zabiegiem jest śmiałe sięganie autora do porównań ze znanymi utworami - nie tylko klasycznymi, również z kręgu pop-kultury.

Lektura książki Biblia. Początek, podobnie jak innych publikacji, których ta Księga jest tematem (np. prac Anny Świderkówny czy Anny Kamieńskiej) pomaga nam w lepszym zrozumieniu tekstów biblijnych, właściwym i pełniejszym ich odczytaniu. Uczy, jak czytać Biblię, jak zwyciężać stereotypy, które często nieświadomie uważamy za coś oczywistego. Uczy swoistej miłości do Księgi nad Księgami.