Uczciwa oszustka
Tove Jansson

To przypadek, że książka Tove Jansson wpadła mi w ręce akurat w tym czasie. Z okazji 100 lecia urodzin Tove Jansson wydawnictwo Marginesy zaprosiło bowiem do Polski biografkę autorki - Boel Westin. Swoją drogą biografia nadzwyczajna - tak jak nadzwyczajna jest postać twórczyni Muminków - też czeka na półce na skończenie. Wracając do "Uczciwej oszustki" - to pierwsza na polskim rynku książka dla dorosłych Tove Janson. Napisana prostym, nieskomplikowanym językiem, właściwie bez konkretnej akcji czy wartkiej fabuły. Wątek toczy się tak sennie jak senne jest miejsce, w którym rozgrywa się powieść. Vasterby - małe nadmorskie szwedzkie miasteczko, zamieszkałe przez kilkadziesiąt rodzin, gdzie każdy o każdym wszystko wie. Katri Klin to dwudziestokilkuletnia samotna kobieta wychowująca swojego młodszego brata. Uważana za dziwaczkę, jest zimna i nieufna wobec ludzi. Żółte oczy powodują, że mieszkańcy uważają ją za czarownicę. Mieszka na poddaszu sklepiku, w którym pracuje od śmierci swojej matki. Jej brat Mats - "wysoki krzepki piętnastolatek, dziesięć lat młodszy od siostry, uchodził za prostaczka. Podejmował się dorywczych prac w wiosce, ale najwięcej czasu, jeśli tylko pozwalała na to pogoda, spędzał w szkutni braci Liljebergów" (s. 11). Pewnego zimowego dnia nasza bohaterka porzuca posadę ekspedientki, by wprowadzić się do "króliczego domu" zamieszkiwanego przez dość majętną ilustratorkę książek dla dzieci Annę Aemelin. Obserwuje jej dom od dawna i marzy "o pieniądzach, wielkich pieniądzach, żeby szybko, sprytnie i uczciwie zdobyć tyle pieniędzy, żebym już nie musiała o nich myśleć" (s. 13). Te pieniądze potrzebne jej przede wszystkim dla spełnienia marzenia brata o łodzi, bo mimo, że oschła i nieczuła na swój sposób kocha Matsa. Katri obmyśla plan zdobycia pieniędzy, który zaczyna powoli wprowadzać w życie i od tego momentu zaczyna się psychologiczna gra. Kto ją wygra? Wcale to nie jest takie oczywiste, a kiedy już będzie się wydawało, że rozgrywka dobiegła końca zwycięzcą okaże się zupełnie ktoś inny. Książka mroczna ale bardzo wciągająca. I bardzo Janssonowska. Pewnie za sprawą przewijających się na kartkach powieści królików. Ale przede wszystkim to rodzaj psychologicznego studium kreowanych w niej postaci. Po jej przeczytaniu osoba autorki wydaje się jeszcze bardziej zagadkowa. Z tym większą przyjemnością sięgam zaraz po zaczętą "Mamę Muminków".

(Kliknij aby rozwinąć opinię)

Cudowna, mroźna, szarobłękitna. Ścieranie się dwu odmiennych natur: ilustratorki bajek i "czarownicy", ich spajanie się przy jednoczesnym trzymaniu się na dystans. Takie to wszystko ludzkie i niedokończone. I ten nastrój, tajemniczy, senny. Odkrywam Tove Janson na nowo. Jedyna w swoim rodzaju.

(Kliknij aby rozwinąć opinię)

Tove Jansson kojarzyła głównie z Muminkowych bajek a tu zostałam mile zaskoczona historią dla dorosłych. Książkę czyta się lekko, akcja toczy się powoli, jest sennie i mroźno niczym w Muminkowej Dolinie. Mamy tu dwie bohaterki, Katri nieprzystępną, oschłą ale uczciwą, nazywaną czarownicą oraz Aemelin, ciepłą i ufną malarkę króliczków do dziecięcych bajek. Czy uda się tym odmiennym pod względem charakteru bohaterkom porozumieć ze sobą? Ta książka pokazuje jak bardzo może się zmienić charakter człowieka po odkryciu prawdziwej twarzy ludzi. Czy kobieta ufna, ciepła po odkryciu, że jest oszukiwana przez otoczenie dalej będzie uprzejma? Czy uczciwość zawsze jest dobra? A może czasem prawdę lepiej przemilczeć? Czy oszustwo jest zawsze złe? Czy istnieją oszustwa nie robiące nikomu krzywdy a mogące przynieść korzyści? Ta książka pokazuje, że nie zawsze wszystko jest czarne albo białe.

(Kliknij aby rozwinąć opinię)

Dość specyficzna historia wpływu jaki możemy wywierać na innych lub oni na nas swoim zachowaniem.... 

Zmusza też do zastanowienia czy warto wierzyć naszej ocenie czy też plotkarskim opiniom o innych ludziach...?

Krótka, zwięzła i warta zapoznania.

(Kliknij aby rozwinąć opinię)

PLAN NA ŻYCIE

Z książkami dla dorosłych pisanymi przez autorów dziecięcych hitów mam pewien problem. A mianowicie, że sprawiają oni wrażenie jakby nie mogli przerzucić się na dojrzałe pisanie. Weźmy choćby powieści, jakie Rowling wydala po zakończeniu cyklu o Harrym Potterze, okazały się bowiem mocno nijakie i napisane w sposób prosty i infantylny. Z Tove Jansson jest inaczej. Już w jej "Muminkach" było wiele dojrzałości, a dorosłe książki pisarki nie tylko ją zachowują, ale przy okazji i rozwijają. I dokładnie to oferuje „Uczciwa oszustka”, chyba najlepsza z tego typu powieści w dorobku fińskiej autorki.

„(ona) tam mieszka. Mats i ja też tam zamieszkamy”. Taki jest plan Katri, kobiety, którą każdy ma za dziwaczkę. Takie jest też jej marzenie. W malutkiej wiosce Västerby Katri mieszka w mansardzie nad sklepikiem razem ze swoim bratem, Matsem. W ich egzystencji towarzyszy im bezimienny pies, zwierzę z własnym charakterem i pasujące do tej dwójki, jak żadne inne. Katri od śmierci matki pracowała w sklepie, ale ostatecznie złożyła wymówienie. Mats chwyta się różnych dorywczych prac, ale przede wszystkim dużo czasu spędza w szkutni braci Liljebergów, marząc o własnej łodzi. Jego siostra, jak na bystrą kobietę przystało, chce poprawić ich los. Dlatego zaczyna układać i realizować swój plan. Jego częścią jest Anna, mieszkającą w wielkiej willi ilustratorka książek dla dzieci. Bogactwo tej samotniczki może pomóc obojgu odmienić ich świat, ale wpuszczenie do własnego życia kobiety może przynieść także nieoczekiwane skutki…

Całość recenzji na moim blogu: http://ksiazkarniablog.blogspot.com/2018/07/uczciwa-oszustka-tove-jansson.html

(Kliknij aby rozwinąć opinię)