Opowiadania I
Edgar Allan Poe

Z okazji 205. rocznicy urodzin Edgara Allana Poego, postanowiłam wrócić do opowiadań jednego z moich ulubionych pisarzy.

Twórczość Edgara Allana Poego poznałam dość późno, gdyż dopiero na studiach. Zaczęło się od "Złotego żuka" i "Skradzionego listu", które musiałam przeczytać na zajęcia z Poetyki. Styl tego amerykańskiego przedstawiciela romantyzmu tak bardzo mnie zaintrygował, że przeczytałam wtedy wszystkie utwory z antologii "Opowieści niesamowite".

Dziś chciałabym zaprezentować Wam zbiór opowiadań, który gromadzi większość twórczości Poego. Podzielony jest na 2 tomy, w których można znaleźć interesujące tytuły. Pierwsze wydanie pochodzi z 1956 roku, a wznowienie z 1986 roku. Mam nadzieję, że nie przestraszą Was te daty. Nie stan książek czy piękna okładka powinny przekonywać do czytania danej publikacji, lecz znajdująca się w nich treść. Na studiach przekonałam się, że właśnie te starsze wydania mają większą wartość, bo są opatrzone wstępem wybitnych literatów. Szczególnie dotyczy to książek z serii Biblioteki Narodowej oraz wydawnictwa Czytelnik.

Pierwszy tom zawiera 27 opowiadań, w tym m.in. trylogia z Auguste'm Dupinem, "Czarny kot", "Złoty żuk" czy "Zagłada domu Usherów" oraz "Metzengerstein". W tomie pierwszym znalazły się najbardziej znane opowiadania Poego. Przełożył je na polski Stanisław Wyrzykowski. Być może tłumaczenia są trochę przestarzałe (za każdym razem bawiło mnie słowo "snadź", w znaczeniu: zapewne, prawdopodobnie, widocznie), ale jest bardzo dobre.

Najbardziej lubię trylogię kryminalną o pierwszym detektywie w historii literatury - C. Auguste Dupinie. Poe był bowiem twórcą pierwszego opowiadania kryminalnego. Co ciekawe, postać ta pojawia się "Studium w szkarłacie" Arthura Conana Doyle'a - w rozmowie między Sherlockiem a Watsonem. Ten pierwszy twierdzi: (...) myślę, że był on dość miernym typem. Ten jego trick, gdy po kwadransie milczenia wdziera się trafną uwagą w myśl przyjaciela, jest bardzo efektowny, ale i powierzchowny. Niewątpliwie miał on genialne zdolności analityczne, ale nie był takim fenomenem, jak Poe sobie wyobrażał.

Cykl składa się z następujących opowiadań:

1. "Zabójstwo przy Rue Morgue" (1841) - C. Auguste Dupin, detektyw z Paryża, otrzymuje do rozwiązania zagadkę morderstwa dwóch kobiet. Podejrzany został już wprawdzie aresztowany, ale są pewne niejasności. Dupin podejmuje się tej sprawy dla rozrywki i nie chce wynagrodzenia. Trzeba przyznać, że zakończenie jest niezwykłe i nigdy bym na nie nie wpadła. Warto wspomnieć, że nowela doczekała się aż 5 ekranizacji.

2. "Tajemnica Marii Roget" (1843) - C. Auguste Dupin rozwiązuje zagadkę śmierci tytułowej bohaterki w Paryżu. Detektyw czyta artykuły i próbuje wejść w umysł mordercy. Używa także analitycznego myślenia. Co ciekawe, opowieść opiera się na prawdziwym zabójstwie Marii Cecilii Rogers, która zmarła w 1838 roku i stała się znana jako "Beautiful Cigar Girl". Warto wspomnieć, że nowela doczekała się aż 5 ekranizacji.

3. "Skradziony list" (1844) - C. Auguste Dupin zostaje poproszony przez prefekta paryskiej policji Monsieur G. o przeanalizowanie sprawy zaginięcia pewnego ważnego listu. Wiadomo, że kradzieży dokonał minister D. Jednak nie sposób odzyskać zguby. Co ciekawe, tym razem detektyw przejmuje tę sprawę w zamian za wynagrodzenie.

Najbardziej zaskoczyło mnie pierwsze opowiadanie. Natomiast najmniej podobało mi się drugie. Szkoda tylko, że nie zostały umieszczona obok siebie - ułatwiałoby to czytanie.

Kolejną perełką jest "Czarny kot" - nowela opublikowana po raz pierwszy w 1843 roku. Narratorem jest główny bohater, który niedługo ma umrzeć. Opisuje nam swoje losy, które splotły się z pewnym czarnym kotem o imieniu Pluto. Zwierzę to doprowadziło go do zguby. Bardzo lubię ten utwór z pogranicza kryminału i literatury grozy. Zakończenie jest wprost genialne. Warto wspomnieć, że nowela doczekała się aż 5 ekranizacji.

Bardzo lubię także opowiadanie "Złoty żuk", które zostało opublikowane w 1843 roku. Poe opisał w nim historię poszukiwania ukrytego skarbu na podstawie zaszyfrowanej wiadomości. Głównym bohaterem jest William Legrand, który po ukąszeniu przez złotego żuka, popada w obsesję na punkcie poszukiwań skarbów. Angażuje w to swojego przyjaciela, który jest zarazem narratorem i prosi go o przybycie do jego domu na Sullivan's Island w Karolinie Południowej. Pomaga mu także czarnoskóry niewolnik o imieniu Jupiter. Co z tego wyniknie? Czy uda im się odszyfrować kryptogram? A może odkryją coś więcej? Trzeba przyznać, że zakończenie jest zaskakujące.

Najbardziej klimatyczne, pełne grozy i tajemniczości, jest opowiadanie "Zagłada domu Usherów", opublikowane w 1839 roku. Główny bohater i zarazem narrator zostaje zaproszony do domu Roderyka Ushera. Cierpi on on dziwną chorobę - dziś odkreślilibyśmy ją jako przeczulicę, hipochondrię oraz ostre lęki. W dodatku jego siostra ma podobne symptomy i jest bliska śmierci. Z każdą stroną atmosfera zaczyna się zagęszczać. Utwór ten przepełnia od samego początku uczucie strachu, zguby i winy. Trzeba przyznać, że Poe potrafił budować napięcie. A zakończenie jest niczym z filmu grozy. Warto wspomnieć, że nowela doczekała się 3 ekranizacji.

Książkę czyta się w miarę szybko, Poe potrafił czarować słowem i niejednokrotnie wyprowadza czytelnika w pole. Wszystko to sprawia, że chce się poznać jego utworów więcej i więcej. Nie brakuje nagłych zwrotów akcji i zaskakujących rozwiązań. Czasem czytelnik zaczyna śmiać się ze swojej naiwności. I myśli: Poe tym razem mnie nie oszukasz. Jednak za każdym razem scenariusz się powtarza i nic na to nie da się poradzić.

Wyboru opowiadań dokonał Władysław Kopaliński. Zastanawia mnie, według jakiego klucza zostały one ułożone (na pewno nie według roku powstania ani tematyki, gdyż opowiadania kryminalne przeplatają się z opowiadaniami grozy i mają różne daty). A może zostały one specjalnie przetasowane? Co więcej, ten wybitny leksykograf wydawca i tłumacz stworzył także wstęp, w którym opisuje życie i twórczość tego pisarza doby romantyzmu. Można dowiedzieć się wiele ciekawostek.

Moim zdaniem tom pierwszy jest najlepszy od drugiego. Można było inaczej podzielić opowiadania, kilka mocniejszych przenieść do drugiego tomu.  Niemniej jednak warto poznać obie części. Być może dzięki temu odkryje się ciekawe utwory, których do tej pory się nie znało.

Atutem zbioru jest bardzo różnorodna tematyka. Zamieszono w nim opowiadania kryminalne oraz z pogranicza fantastyki i horroru - miłośnicy kryminału i grozy znajdą w nim coś dla siebie. Książkę polecam miłośnikom kryminałów, opowiadań kryminalnych i grozy oraz Edgara Allana Poego.