Nasze ciała, ich pole bitwy. Co wojna robi kobietom
Christina Lamb

Christina Lamb — zdobywczyni Międzynarodowej Nagrody im. Witolda Pileckiego 2021, Finalistka Orwell Prize for Political Writing 2021, Finalistka Baillie Gif ford Prize for Non Fiction 2020, zdobywczyni nagrody Książka Roku 2020 według „Timesa” i „Sunday Timesa”. Christina jest doświadczoną korespondentką wojenną. W swoim reportażu „Nasze ciała, ich pole bitwy” oddaje głos kobietom z obszarów objętych konfliktami zbrojnymi. Jej rozmówczynie pochodzą z Bangladeszu, Japonii, Nigerii, Konga, Birmy, Rwandy. Bohaterki reportażu nie są ofiarami, a ocalałymi. Mimo bólu i cierpienia, które ciężko jest sobie wyobrazić, żyją i zmieniają świat — dając tym samym jednoznaczny sygnał do działania.

„Nasze ciała, ich pole bitwy” to reportaż przepełniony niewyobrażalną męczarnią i strapieniem. Czytanie tej książki musiałam sobie dawkować, nie da się jej przeczytać jednym tchem. Choć każda z tych kobiet przeszła przez piekło i wiele z nich odważyło się o tym opowiedzieć, to były też takie, które nie mają odwagi mówić o tym, co je spotkało. Bohaterki Lamb dzisiaj walczą o sprawiedliwość, w imieniu swoim, swoich matek, córek, znajomych a także w imieniu tych, które o swojej tragedii nie potrafią opowiedzieć.

„Nasze ciała, ich pole bitwy” to bardzo trudna, przerażająca i rozrywająca serce lektura. Wierzę i rozumiem to, że nie każdy będzie w stanie ją przeczytać. Ale mam nadzieję, że takie osoby się znajdą. Nie da się przejść obojętnie obok okrucieństwa, które spotyka kobiety w czasie wojny. Gdzieś czytałam, że gwałt to broń cięższa i zadająca głębsze rany od karabinu. I muszę się z tym zgodzić. Rany, które po sobie pozostawia nie zabliźnią się nigdy.

Wstrząsający, przerażający, mocny. Taki jest reportaż Lamb, który bardzo polecam i uważam, że powinien go przeczytać każdy. Jeżeli już zdecydujecie się na przeczytanie tej niefikcyjnej pozycji, pamiętajcie, żeby ubrać się w ogrom cierpliwości i mocnych nerwów, bo skala okrucieństwa opisana w reportażu jest ogromna. Niniejszym, jednak ogromnie warto przez ten tytuł przebrnąć, by dowiedzieć się, co wojna robi kobietom, bo o tym nie słyszy się tak często jak powinno.

Książka, która boli i nie pozwoli przestać o sobie myśleć. Nie da się jej czytać bez przerw, choć jednocześnie przyciąga i nie pozwala się odłożyć, dopóki konkretnej historii nie doprowadzi się do końca... Bohaterki, ich słowa i przeżycia, zostają w nas i towarzyszą nam przez cały czas, nawet gdy książkę odłożymy, gdy robimy coś innego, lub czytamy inną... 

Przeraża zasięgiem zjawiska gwałtu i jego lekceważącym traktowaniem. Uświadamia, jakim straszliwym jest narzędziem, ile wyrządza krzywd - i że okalecza nie mniej niż karabin. Rany postrzałowe się goją, a te zadane przez gwałcicieli zostają, często nigdy nie ulegają zabliźnieniu i nie pozwalają ocalałej kobiecie normalnie żyć. 

Autorka nie szuka taniej sensacji, nie epatuje jak najbardziej drastycznymi opisami - daje głos tym, które przetrwały, na ich warunkach, na ich zasadach. Każde ich słowo wywołuje ból, każde wspomnienie poraża. 

Straszne jest to, że ten temat jest wciąż aktualny, co widzimy dobitnie na przykładzie wojny w Ukrainie. I to narzędzie opresji, jakim jest gwałt, nie zmieniło swej mocy, pomimo że zmieniają się czasy, uzbrojenie, sposób prowadzenia wojen. 

Warto przeczytac, nie tylko po to, żeby poznać skalę zjawiska, ale też - spróbować zrozumieć mechanizmy nim rządzące. 

Trudno znaleźć mi słowa, żeby napisać o tym reportażu. Horrendum, bestialstwo, barbarzyństwo w najgorszym wydaniu. To wojna robi kobietom. To mężczyźni robią kobietom, nie tylko na wojnie. Co z nimi nie tak? Czy to przeklęty patriarchat, nienawiść religijna, etniczna, rasowa, kulturowa doprowadza do takiego poziomu okrucieństwa wobec niemowlaków, dzieci, dziewczynek, kobiet w każdym wieku? Czy to możliwość bezkarnego pokazania władzy, bo są tak jej spragnieni i wiedzą, że nie spotkają ich za gwałt żadne konsekwencje? Nie znam odpowiedzi i w książce też nie ma jednoznacznych. Bo chyba takiej nie ma. Nie ma miejsca na świecie, w którym kobiety nie byłyby gwałcone, poniżane, w których nie spotykają się z przemocą seksualną. To reportaż, który powinien przeczytać każdy. I nieważne, że jest tak bardzo bolesny, że słuchamy tak zatrważających opowieści. Właśnie dlatego trzeba go przeczytać, bo nasze odczucia są niczym, pustką w porównaniu z tym, co przeżyły, przeżywają te kobiety. Czas zmienić narrację o wojnie, która jest opowiadana z męskiego punktu widzenia. Czas przestać uczyć historii wojen koncentrując się na przebiegu bitew, uzbrojeniu i "bohaterskim" zabijaniu wroga. Już czas, żeby zacząć mówić słowami Amal Clooney: ,,Gwałt jest jedną z najdłużej ignorowanych zbrodni wojennych. Książka Christiny Lamb pokazuje horrendalną skalę okrucieństwa i przemocy. Historie tych kobiet zmuszają jednocześnie do płaczu i krzyku wściekłości".

Podczas wojny ,,kobieta idąca po wodę jest w większym niebezpieczeństwie niż żołnierz na linii frontu".

Gwałt- to najbardziej przemilczana zbrodnia wojenna, dlatego autorka, doświadczona korespondentka oddaje w swojej książce głos kobietom z obszarów objętych konfliktami zbrojnymi. Wśród nich są ,,pocieszycielki", Bengalki krzywdzone przez pakistańskich żołnierzy w 1972, Jezydki- porywane przez członków Isis, czy muzułmanki gwałcone przez bośniackich Serbów. Poznamy też historię kobiet Tutsi oraz uprowadzonych nigeryjskich uczennic.

Gwałt to potężny instrument zniszczenia.

Służy do uległości i upokorzenia.

Świadectwa kobiet są momentami tak wstrząsające, że nawet ja nie dawałam rady ich czytać. Całą sobą czułam ich ból i rozpacz. A najgorsze, że praktycznie żaden sprawca za to, że bezpowrotnie zniszczył czyjeś życie i zdrowie, nie odpowiedział karnie. Kompletnie tego nie rozumiem i w mojej głowie jest ogromna niezgoda na taką bezkarność.

W książce jest również opowieść o gwałtach Rosjan podczas II wojny światowej, ale te fakty były już mi wcześniej znane z opowiadań mojej babci, która zawsze twierdziła, że byli gorsi od hitlerowców. Zresztą, patrząc na to, co teraz ta dzicz wyprawia u naszych sąsiadów widać, że od tamtej pory nic się w ich mentalności nie zmieniło.

Ogromnie Wam polecam tę pozycję, bo to głos samych kobiet. Pomimo, że skrzywdzonych, to odważnych. Bo głośno mówić o tym, co je spotkało jest niebywałą odwagą. Jak same mówią: ocalały właśnie po to, by dać nam świadectwo krzywdy, jaka je spotkała.

Byśmy je usłyszeli i nigdy nie zapomnieli.

By kobiety były solidarne i nie bały się mówić. I aby nareszcie sprawcy ponieśli zasłużoną karę za swoje czyny.

Książka zdobyła wiele ważnych nagród i po jej przeczytaniu wcale mnie to nie dziwi. Jeszcze raz polecam z całego serducha.